“8 gün müstəqil olan Naxçıvan dövlətinin xarici işlər naziri idim” - LAYİHƏ

11:16 07-06-2018 | icon 1989 | Layihə
“8 gün müstəqil olan Naxçıvan dövlətinin xarici işlər naziri idim” - LAYİHƏ

 QƏZAN MÜBARƏK

 

Sərdar Cəlaloğlu: “Əli Kərimli evqemeron liderdir, heç bir dənə rasional təklifi də olmayıb”

 

 

(Layihənin bundan öncəki DÖYÜŞÇÜlərinin linkləri - Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyasının sədri Sabir Rüstəmxanlı, Arif Paşa 1-ci və 2-ci, Zərdüşt Əlizadə - 1-ci2-ci)

 

Siyasət həm də kollektiv hərəkət olaraq dəyərləndirilirsə, onda ötən zaman kəsiyində “müxalifət” adına iddialı olan qüvvələrin mübarizə tarixində Azərbaycan Demokrat Partiyasının özünəməxsus yeri var. Ötən əsrin 90-cı illərindəki Azərbaycan müxalifətinin “blok” halındakı fəaliyyəti dövründə kimin necə yanaşmasından asılı olmayaraq, ADP-nin mövqeyi daha qabarıq formada ortalıqda görünüb. Və bu qabarıqlıq həm danışıqlar stolunda, həm də küçə və meydanlarda apaydın bir şəkildə sərgilənib. Başqa siyasi qurumların apardıqları mübarizə bir lider obrazının formalaşmasına yönəldiyi halda ADP-nin fəaliyyətində kütlənin maraqları formal da olsa daha çox qabardılıb. Qərarların qəbul edilməsində ADP öz söz haqqını da heç kimə güzəştə getməyib. Belə barışmazlıq bir çox hallarda ADP-ni opponentləriylə üz-üzə qoysa da, qurum apardığı mübarizədə özlərinin dediyi “reytinq məsələsini arxa plana keçirmə”yə daha çox üstünlük verib. ADP-ni “hakimiyyətə işləməkdə” suçlayanların özləri həm də bu qurumun özü kimi “hakimiyyətin qovulmuşları”nı öz ətrafına cəm etməklə yüksək sosial statusa malik şəxslərin ictimai nüfuzuna söykənməklə ayaqda durmağa çalışdılar. İndiki durumda müxalifətdə demokratik şüursuzluq, milli maraqlara öz problemi kimi yanaşmama və ətalətdə çabalama problemi yaşanmasını öz siyasi fəaliyyət kredosuna çevirməklə özünü “aparıcı” sananlar tərəfindən tənqid olunmasına baxmayaraq yarandığı gündən atılan addımlar fonunda çoxlu haqsızlıqlara məruz qalan ADP bu gün də öz “müxalifətçiliyi”ni sürdürməkdədir. ADP-nin keçdiyi yol, bu yolda rastlaşdıqları yolsuzluq və yolsuzluğun mahiyyəti, zaman-zaman formalaşdırdıqları xarizma, xarizmatik liderin səciyyəsinin nədən ibarət olmasına ADP sədri belə aydınlıq gətirir.

 

Versus.Az-ın Cəng Meydanında bugünkü qonağımız SƏRDAR CƏLALOĞLUdur.

Qəzan mübarək, Sərdar bəy!

 

- Belə bir fikriniz var ki, “biz mövcuduq, amma siyasi fəaliyyət göstərə bilmirik”. Sizi kim mumiyalayıb ki, belə mətbu açıqlamalar verirsiniz?

 

- Siyasi təşkilatlanmanın 3 mərhələsi var:

  1. Siyasi təşkilat haqqında məlumatın mövcud olması.
    2. Təşkilatın özünün mövcud olması.
    3. Siyasi fəaliyyət üçün sfera.

 

Azərbaycanda siyasi fəaliyyət məhdudlaşdırıldığına görə, biz bu üç funksiyadan birindən artıq yavaş-yavaş çəkilməyə başlamışıq. Siyasi fəaliyyət üçün lazım olan sfera o qədər daralıb ki, ancaq fakt olaraq biz mövcuduq. Elektron KİV-in seçkilər istisna olmaqla müxalifətə girişi qadağandır. 2000-ci ildən üzü bəri heç bir müxalifət partiyası televiziyalara buraxılmır. İkincisi, xalqla ünsiyyətimiz məhdudlaşdırılıb. Siyasi fəaliyyətin ayrılmaz hissələrindən biri kütləvi aksiyalardır. Mövcud qanunvericilik kütləvi aksiya hüququnu tamamilə sıradan çıxarıb. Kütləvi aksiyalarda hakimiyyətin boynuna düşən yük yalnız mitinq iştirakçılarının təhlükəsizliyini təmin etməkdir. Bu gün mitinqlə bağlı yerin, vaxtın müəyyənləşdirilməsi sərbəst toplaşmaq azadlığının pozulmasıdır, bu, müxalifətin yox, hökumətin öz mitinqi olur. Siyasi fəaliyyət azadlığı Azərbaycanda yoxdursa, onda biz nə işlə məşğuluq...

 

- Nə işlə məşğulsunuz?

 

- Biz öz mövcudluğumuzu “biz də varıq” deyə virtual məkanda xalqa ifadə etməkdən başqa elə bir fəaliyyət göstərə bilmirik.

 

- Elə isə sizi and verirəm, Hippokratın goruna, deyin görüm, ilk növbədə “Türkəçarə” yoluyla hansı müxalif opponentinizi  müalicə etmək istərdiniz?

 

- Türkün çılğınlığını nəzər alsaq, siyasətdə inqilab etməyi və siyasətin əlifbasını çatdırmaq istərdim müalicə prosesində. Siyasi müxalifətin həmrəyliyi vacib elementdir. Bu gün Azərbaycan cəmiyyəti bütövlükdə xəstə bir durumdadır, hamının - həm xalqın, həm iqtidarın,həm də müxalifətin müalicəyə çox böyük ehtiyacı var...

 

- İndi deyirsiniz ki, bütöv cəmiyyətin hüceyrələri ölüb, çətin ki, bu cəmiyyətdən bütöv bədən əmələ gələ?

 

- Bəli, cəmiyyətimiz siyasi cəhətdən ölüb. Niyə? Biz hakimiyyət təmsilçilərinin nə siyasi bəyanatlarını eşidirik, nə onların siyasi platformalarından xəbərimiz var, nə də onlar xalqa hansısa siyasi iş həyata keçirmələrilə bağlı məlumat vermirlər. Biz güc strukturlarıyla mübarizə aparırıq. Ortalıqda siyasi palitrada müxalifətlə mübarizə aparan Yeni Azərbaycan Partiyası deyilən bir qurum yoxdur. Olsa, televiziyalarda Heydər Əliyevin vaxtında olduğu kimi debatlar, diskussiyalar təşkil olunardı. Olsaydı, hər hansı bir məsələni iqtidar partiyası ilə müxalif qüvvələr bir araya gəlib ümumu müzakirələr əsasında demokratik yolla həll edərdilər. Belə bir nümunə də yoxdur.

 

- Nihilist sferanın adamı kimi davranırsınız. Allahın göndərdiyi kitablara çox inanırsınız, yoxsa insanların yazdıqlarına?

 

- Nihilizm bir dəyərlər sisteminin dağılması və onun yerində başqa bir dəyərlər sisteminin yaradılmadığı dövr deməkdir. Mən nihilist deyiləm. Ta uşaqlıqdan indiyə kimi öz inamım, öz xəttim, öz yolum olub. 1994-cü ildə bir kitab yazmışam – “Azadlığa məhkumuq”. Orada bir məqalə var - “Azərbaycan müxalifəti necə olmalıdır?” Necə müxalifətçi olmağın yolları illər öncəsi bax həmin məqalədə öz əksini tapıb və bugünkü fəaliyyətimdə də həmin müxalifətçilik kriteriyaları yaşanmaqdadır.

 

- Deyirsiniz öz yolum, öz xəttim, siyasi hadisələrə öz baxışım olub. Bilmək istərdik, müstəqilliyimiz dövründə hansı ictimai-siyasi hadisələrə sizin yolun, sizin xəttiniz və sizin hadisələr baxışınızın təsir gücü olub, doğrunu göstərib. Belə bacarığınızla doğrunu ortaya qoya bilmisiniz?

 

“İlk dəfə siyasi partiyaları bir araya gətirən bizim partiya olub”

 

- Azərbaycanda ilk dəfə demokratik partiya adı altında siyasi qurumu biz yaratmışıq. O vaxt xalq hərəkatı yüksəlmişdi. Xalq hərəkatlarında da iki ideya üstünlük təşkil edir: dini və milli ideyalar. O zaman biz demokratiyadan danışanda çoxları bizə irad tuturdu ki, din belə gəldi, millət belə getdi. Liberallığın nədən ibarət olmasını bilməyənlər bizi öz düşüncələri səviyyəsində ittiham edirdilər. Bu gün haqqında çoxunun danışdığı, çoxunun formal olaraq qəbul etdiyi demokratiya anlayışını biz hələ Azərbaycanın siyasi gündəminə 1991-ci ildə gətirmişdik və bu, bizim dediyiniz doğrunu ortaya qoymağımız idi. Bu, bir. İkincisi, Azərbaycanda ilk dəfə siyasi partiyaları bir araya gətirən bizim partiya olub, bu da Naxçıvanda gerçəkləşib, 1990-cı ildə...

 

- 1990-cı ildə hansı siyasi partiya var idi ki, siz də bu partiyaları bir araya gətirirdiniz?

 

- O zaman sovet hökuməti dağılmamışdan siyasi düşərgədə ümumi birliyi əldə etmək üçün İsa Qəmbəri, Fəzail Ağamalını, Diriliş Partiyasını sədri var idi, rəhmətə gedib, onları Nacxçıvana dəvət etdik. Biz Naxçıvanda ilk dəfə olaraq siyasi qüvvələrin dəyirmi masasını təşkil etmişik. Zərdüşt Əlizadə də gəlib Naxçıvana. Siyasi qüvvələri bir araya gətirdik, siz də deyirsiniz ki, neyləmisiniz?.. Ana prinsiplər var: Azərbaycanın müstəqilliyi, Azərbaycanın Bütövlüyü, suverenliyi, millətimizin, dövlətimizin təhlükəsizliyi, Azərbaycan tarixinin, ədəbiyyatının, elminin öyrənilməsi və təbliği - əgər bu məsələlərdə müxalifətçilik varsa, deməli haqqında danışılan demokratiya xəstədir. Sadalanan prinsiplərdə nə müxalifətçilik ola bilər?..

 

- Amma Azərbaycanda belə müxalifətçiliyin də şahidi oluruq, Sərdar bəy?

 

- Azərbaycandakı siyasi partiyalar kökdən ayrılmağa başlayıblar. Bu da onu göstərir ki, Azərbaycandakı çoxpartiyalı sistem yanlış bir yol ilə gedirdi. Bunu qabaqcadan gördüyümüzdən ilk dəfə Naxçıvanda Azərbaycanda mövcud olan siyasi partiya liderlərinin iştirakıyla ilk dəyirmi masanı biz keçirmişik. Mən həmin adamlara - İsa Qəmbərə də, Fəzail bəyə də, rəhmətlik Azər Qasımzadəyə də, Zərdüşt bəyə də öz təşəkkürümü bildirirəm...

 

- Dəyirmi masa təşkil etdiniz, amma hansısa birləşmədən söhbət yox idi...

 

- Dəyirmi masa nə deməkdi? Müzakirə etdik ki, Azərbaycan milli azadlıq hərəkatı necə inkişaf edəcək, bizi qabaqda nə gözləyir, Moskva ilə əlaqələr necə olmalıdır? Bizi başqalarından fərqləndirən cəhət bundan ibarət idi ki, biz həm təcrübə yaradır, həm də təcrübə əsasında iş görürdük. Amma ingilislər kimi başqa xalqlarda bu təcrübə çoxdan var idi. Azərbaycanda Kommunist Partiyasından başqa siyasi partiya yox idi. Biz həm partiya yaradırdıq, həm siyasi işin təcrübəsini özümüz yaradır, həm də ondan öyrənirdik. Özü-özünü öyrətmə prosesi gedirdi. Deyildiyi kimi, “özü-özünü öyrətmə mütləq həqiqəti dərk etməyin yeganə yoludur”. Demokratiya inteqrasiya ilə deinteqrasiyanın vəhdəti deməkdir. Bizdə faciə nədir? Biz ayrı-ayrı qruplara ayrılmışıq, amma həmin ayrılmış qruplar nizamlı şəkildə birləşib yenidən nizamlı xalqı yarada bilmirik. Problem bundadır. Bütün dünyada belədir - Siyasi ayrılmalar və siyasi birləşmələr hədəfi var. Xalqı inkişaf etdirən ayrılmalar yox, həmin hədəflərdir. Bugünkü problemlərimizin kökündə də ən böyük günah birləşə bilməməyimiz dayanır...

 

“Demokratik ədəbiyyat olmadan demokratiya ola bilməz”

 

- Niyə birləşə bilmirik?

 

- Bu məsələdə ən böyük günah hökumət partiyasındadır, Yeni  Azərbaycan Partiyasında. Çünki əlində olan bütün resurslardan istifadə etməklə bu partiya təşəbbüsdə bulunmalıdır, ikincisi də digər siyasi qurumlar. Siyasi qurum nədir? Siyasi partiyalaşma hərənin bir qrup yaradıb hansısa dağa çıxıb qaçaqaçlıq etməyi deyil, siyasi partiya kütləni müəyyən bir ideologiya əsasında qruplar halına salmaq, sonra bu qrupları birləşdirib tam olaraq xalqı yaratmaq deməkdir. Bu çox böyük problemdir. Azərbaycanda da bu problemi ilk görən biz olmuşuq, ilk addımı da bu istiqamətdə biz atmışıq. Sonra saysız-hesabsız bloklar yarandı...

 

- Bloklar yarandı, çoxu heç yaranmamış, formalaşmamış da dağıldı....

 

- O da təbiidir. Blokların yaranması müəyyən dövrün diktəsiylə bağlıdır. Məsələn, keçmiş sovet məkanında bir “narıncı inqilab” baş qaldırmışdı, biz də istəyirdik ki, o “narıncı inqilab”ı Azərbaycanda həyata keçirək. “Narıncı inqilab”ı həyata keçirmək mümkünsüz hala gəldikdən sonra “Azadlıq” blokunu saxlamaq düzgün deyildi. Sizsə bunu parçalanma kimi başa düşürsünüz... Hər bir blok hansısa vəzifəni yerinə yetirmək üçün yaranır - ya o problemi həll edir, ya da həll edə bilmirsə, hər iki halda bu blok sıradan çıxmalıdır. Çünki qarşıdan yeni vəzifələr gəlir...

 

- Dediyiniz hədəflərə çata bilməyən siyasi qüvvələrin timsalında  bu günün “siyasi morq”unda fatihəsi oxunan, ya da ki, oxunmayan çoxmu “ölülər” var?

 

- Əvvəla, hədəflərə çatmamanın obyektiv və subyektiv səbəbləri var. Subyektiv səbəblərə görə siyasi partiya liderləri ittiham edilməlidir. Obyektiv səbəbə görə siz heç vaxt Azərbaycan müxalifətini ittiham edə bilməzsiniz...

 

- Mən ittiham etmirəm ki, “siyasi morq”da yatanları yad edirəm...

 

- Baxın, məsələn, Azərbaycanda böhran var və bu böhranın iki səbəbi var:

  1. Qlobal böhran. Bu böhrana görə Azərbaycan hökumətini qınamaq tamamilə yanlışdır.
    2. Milli səviyyədə Azərbaycan iqtidarının fəaliyyətindən doğan böhran. Bu böhrana görə biz Azərbaycan iqtidarını ittiham edirik...

 

- Azərbaycan müxalifətinin hədəflərə çata bilməməsinin obyektiv səbəbləri nədir?

 

- Rusiyanın Azərbaycana təzyiqi, İranın Azərbaycanda apardığı iş, iqtidarın antidemokratik olması, Qərbin Azərbaycanda demokratiyaya dəstək verməməsi. Mən birmənalı şəkildə deyirəm ki, Qərb Azərbaycanda demokratiyaya bu günə qədər heç bir real dəstək verməyib...

 

- Amma Qərbə leylək sədaqətindən danışanlar var...

 

- Bizim liderlər deyirlər ki, biz bunu açıq şəkildə xalqa desək, xalq bizim arxamızdan qaçacaq və deyəcək ki, bunlara heç kim dəstək vermir, biz niyə bunların dalında dayanaq...

 

- Bəs siz nə deyirsiniz?

 

- Mən də bunlara deyirəm ki, siz deyəndə ki, Amerika bizə dəstək verir, onda xalq da deyir ki, bunlar Amerikanın pulunu xərcləyib heç bir iş də görmürlər. Halbuki Azərbaycan müxalifətinə heç bir dəstək yoxdur...

 

“Başqalarından fərqli olaraq bu qədər siyasi ədəbiyyatlar ortaya qoymuşam”

 

- Bütün bunlar obyektiv amillərdisə, bəs subyektiv amillər nədir?

 

- Birincisi, təkcə siyasi liderlərin yox, bütövlükdə xalqın siyasiləşməməsi kimi bir səbəb var...

 

- Bəs bunun səbəbi nədir?

 

- Bunun səbəbi siyasi maarifləndirmə deyilən şey yoxdur. Azərbaycanda nə mədəni maarifləndirmə var, nə də siyasi. Siyasi maarifləndirmə bizim işimizdir - biz kitablar yazmalıyıq, məqalələr yazmalıyıq, elə bu müsahibənin özü də siyasi maarifləndirmənin bir formasıdır. Bu sahədə çox böyük bir boşluq var. Azərbaycanda demokratik ədəbiyyat olmadan demokratiya ola bilməz. Bu ədəbiyyatı da Azərbaycanın siyasi liderləri yazmalıdır...

 

- Yazan varmı?

 

- Mən həmişə dostlarıma demişəm ki, yaxşı, yazmamağınız qalsın bir yana, heç olmasa verdiyinz müsahibələri bir kitab halına salıb verin camaata. Uzaq bir kənddəki nə bilir ki, Sərdar Cəlaloğlu kimdir, nə düşünür, mən buna nə yol göstərirəm. Siyasi ədəbiyyatın olmaması ucbatından adamlar da ağla qaranı seçə bilmirlər. Düşmənə dost, dosta düşmən kimi baxılır...

 

- Sərdar Cəlaloğluna necə baxırlar, belə siyasi ədəbiyyatları yazan bir liderə?

 

- Hamı bilir ki, mənim qədər Azərbaycan xalqının maraqlarına, Azərbaycan xalqının təhlükəsizliyinə öz şəxsi maraqlarını qurban verən ikinci bir adam yoxdur...

 

- Başqa liderlərdən fərqli olaraq Cəlaloğli neyləyib ki?

 

- Başqalarından fərqli olaraq bu qədər siyasi ədəbiyyatlar ortaya qoymuşam. Başqalarından fərqli olaraq xalqın təhlükəsizliyi üçün öz reytinqimin aşağı düşməsi bahasına olsa belə, gərəkirsə o addımı atıram...

 

“İqtidardan faydalanmayan qurum siyasi partiya deyil”

 

- Seçkiyə qatılmağınız da bu qəbildən idi?

 

- Hamı deyirdi ki, seçkiləri boykot eləmək lazım idi...

 

- Hamı demirdi axı, müəyyən kəsim bunu deyirdi...

 

- Seçkini boykot edənlər belə iddia edirdilər ki, seçkidə iştirak etmək, bir xəyanətdir. Onda mən də sual verirəm. Bizim seçkidə iştirak etməməyimiz nəyə səbəb olacaqdı? Ona səbəb olacaqdı ki, Amerika, Avropa deyəcəkdi ki, burada müxalifət iştirak etmədi. Bu, o demək idi ki, Azərbaycan iqtidarına daha böyük təzyiq olacaqdı, ancaq Azərbaycandan ötəri vəziyyət dəyişməyəcəkdi ki?..

 

- Bəs seçkidə iştirakınızla nələr dəyişdi?

 

- Seçkidə iştirakımla həmin qüvvələrin Azərbaycandan daha çox şey qoparmalarının qarşısını aldım. Mən özüm üçün götür-qoy etdim. İndiki zamanda Azərbaycanda nə siyasi müxalifət hakimiyyəti dəyişdirmək gücündədir, nə xalq hakimiyyətin dəyişməsində maraqlıdır, nə də xarici güclər Azərbaycanda demokratiyaya dəstək vermirlər. Mən də fikirləşdim ki, ən pis halda seçkini Amerika, Avropa tanımayanda, Azərbaycan da gedib Rusiyanın yanında oturacaq. Ona görə də seçkiyə qatılıb bu addımı atdım. Amma bəzi liderlər Azərbaycanın maraqlarıyla müqayisədə öz reytinqlərini daha üstün tutaraq bu yola getmirlər.

 

- Bugünkü siyasi düzənimizdə intihar edənlər çoxdur, yoxsa öz əcəliylə ölənlər?

 

- Əslinə baxsan, Azərbaycan siyasi ölülər ölkəsidir. Cəmiyyət necədirsə, lideri də elədir..

 

“Qarabağın azad edilməməsinə görə iqtidarın üzərinə getmək nə deməkdir?”

 

- Deyirlər “elə bir partiya, elə bir lider yoxdur ki, bu iqtidardan faydalanmasın”. Siz də bir partiyanın liderisiniz, bir az da “iqtidardan faydalanmağınız”dan danışın...

 

- İqtidardan faydalanmayan siyasi partiya deyil. Biz Azərbaycanda iqtidar-müxalifət kontekstində mövcuduq. Və biz iqtidardan faydalanmayacağıqsa, ayıb olmasın, gedib ermənidən faydalanmalıyıq?

 

- Faydalanma deyəndə, çoxları birbaşa maliyyələşməni həzərdə tutur....

 

- Faydalanma deyəndə, mən siyasi işi təşkil etmək üçün lazım olan maneələrin aradan qaldırılması, lazımi informasiyaların əldə edilməsi, lazım olan əməkdaşlığı nəzərdə tuturam. Dövlət siyasətini yürüdən iqtidarla əməkdaşlıq etməyən siyasi partiya öz siyasi fəaliyyətində də xalqın maraqlarını prioritet olaraq götürməlidir. Mənim dövlət siyasəti haqqında xəbərim yoxdursa, mən necə xalqın xeyrinə siyasət yürüdə bilərəm? Müəyyən məqamlarda görürük ki, hakimiyyətin atdığı addımlar xalqın xeyrinədir, biz ona dəstək veririk. Əks mövqedən çıxış edənlərin məntiqindən belə çıxır ki, iqtidarla müxalifət bir-birinə düşmən olmalıdır,hə?

 

“Ən güclü dövlət yeddi gün dayana bilər”

 

- Ona siz siyasətçilər cavab verməlisiniz...

 

- Mən cavab verdim də. Cavab verdim ki, müxalifətçilik dövlətçiliyimizə, millətçiliyimizə qarşı olmamalıdır. Məsələn, biz bilirik ki, Qarabağın azad olunmaması iqtidarın iradəsiylə bağlı deyil. Qarabağın azad olunmasının arxasında Rusiya durur. Rusiyaya da hələ ki, gücümüz çatmır. Dağlıq Qarabağın azad edilməməsinə görə radikal şəkildə Azərbaycan iqtidarının üzərinə getmək nə deməkdir? Tutaq ki, getdim və gəldim hakimiyyətə. Mən də həmin əraziləri azad edə bilməyəndə adama deməzlər ki, bəs sən niyə azad edə bilmirsən? Xarici faktorlardan doğan problemlər var ki, bunu da iqtidar həll edə bilməz. Amma korrupsiyanı, insan hüquqlarının pozulmasını iqtidar yaradıb, iqtidar da həll etməlidir....

 

- Bəs opponentləriniz bu konuda nələr deyir?

 

- İlham Əliyevin dediyi fikirlər mənim fikirlərimlə üst-üstə düşürsə nədən onun dediklərini dəstəkləməyim? Prezidentdir deyə onun dediklərini təkzib etməliyəm? Ağına-bozuna baxmadan əks mövqedən çıxış etmək qətiyyən düzgün deyil. Azərbaycanda bir qisim insanlar korrupsiyadan pay götürə bilmədiklərinə görə narazıdılar. Qardaşım, bunlar korrupsionerə qarşı mübarizə aparıb, korrupsiyanın özünü yaxşı bir şey kimi başa düşürlər. Həsən gedib, Hüseyn gələndə məlum olur ki, Hüseyn ondan da betər korrupsionerdir. Məsələyə elmi şəkildə yanaşanda, mənimlə digər siyasi liderlərin fikirləri tamamilə fərqlənir. Bu, mənimlə empirik təfəkkürlərinin uyğun gəlməməsidir. Amerika sosioloqarı vurğulayırlar ki, bəşər təcrübəsi sübut edir ki, düzgün demokratik mübarizənin qarşısnda dünyanın ən güclü dövləti yeddi gün dayana bilər. Bu günə kimi aparılan mübarizədən hökumət çökməyibsə, bu nə deməkdir? Deməli, biz düzgün demokratik mübarizə aparmamışıq. Və yaxud Əli Kərimli deyir ki, “ana müxalifət” mən özüməm, mübarizəni də təkcə aparacam. Qardaş, bu demokratik mübarizə deyil, rəngarəng olmalıdır...

 

“Elçibəyin mirası üzərində siyasi partiya yaradıb”

 

- Əli Kərimlidən sitat gətirdiniz. Maraqlıdır, o, bu zamana qədər keçirdiyi aksiyalarda ortaya hansı alternativ fikir və ideyaları qoyub ki, sizləri “birincilik”dən və bir incilikdən kənarda saxlaya bilib?

 

- Əli Kərimli dövlət katibi olub, hakimiyyətdə olub, Avropadan, Amerikadan da “en” qədər dəstək alıb, Əbülfəz Elçibəyin mirası üzərində siyasi partiya yaradıb. Mən ADP-ni öz gücümlə bu zamana qədər çəkib gətirmişəm. Əbülfəz Elçibəyin qurub-yaratdığı partiyadan yüzdə bir hissəsi qalmayıb. Lider kimi fərqlərimizdən biri də budur. Get beş nəfəri başına yığ, sıfırdan bir partiya qur, mən də deyim sən lidersən. Mən liderəm, Əli Kərimli evqemeron liderdir...

 

- Evqemeron lider kimlərə deyilir?

 

- Bir liderin işlərini sonradan davam etdirən kəslərə evqemeron lider deyilir...

 

- Əli Kərimli Elçibəyin siyasi kursunu davam etdirirmi?

 

“O dayaqlar olmasaydı, Əli Kərimli çoxdan yox idi”

 

- Liderliyin özünün də formaları var: şərti liderlik, funksional liderlik və sair. Əli Kərimlinin liderliyi o vəzifəni tutmasına görədir. Bu 30 ildə Əli Kərimlinin hansısa rasional təklif verməsinin şahidi olmamışam. Əksinə, hərəkatdan qalma tezislərlə çıxış edir. Həmişə demişəm ki, hərəkatla siyasi partiya, siyasi partiya fəaliyyəti ayrı-ayrı şeylərdir. Biri elə bil inək, biri də almadı, bu qədər fərqli şeylərdi. Sən necə siyasi hərəkatla siyasi partiyanın fəaliyyətini uzlaşdıra bilərsən...

 

- Fərqlərini deyin ki, həm Əli Kərimli, həm də onun evqemeron liderliyini dəstəvuz edənlər də bir şey anlasınlar..

 

- Siyasi hərəkatda aparıcı qüvvə xaotik olur, avanqardın məqsədi də sadəcə olaraq bir ideyanı həyata keçirmək olur. Ancaq siyasi partiyanın qarşısında hakimiyyətə gəlmək məqsədi olur, sərt təşkilatlanma olur, ideoloji yönüm olur, seçim olur və sair. Sən necə bunları uzlaşdırırsan və deyirsən ki, Xalq Cəbhəsi belə eləmişdi, belə eləyək, xalq hərəkatı yaradaq. Mən bəzən gülürəm e, ay qardaş, adam necə xalq hərəkatı yaradar? Bunu xalq yarada bilər, sən kimsən ki, bunu yaradasan. Xalq hərəkatı kollektiv şüurdan meydana çıxır, liderlər də buna rəhbərlik edə bilər. Elçibəy Kələkidən gələndə o xalq meydanda var idi...

 

- Bəs necə olur ki, siyasi hadisələrin Əli Kərimlinin ətrafında cərəyan etməsilə bağlı fon görünür?

 

- Bəzi liderlər özü dayanır, bəzi liderlərə dayanması üçün dayaq verirlər. Əli Kərimli məhz həmin dayaqlarla bu günə qədər gəlib çıxa bilib. O dayaqlar olmasaydı, Əli Kərimli çoxdan yox idi. Kim idi ki, Əli Kərimli - “Azadlıq” qəzetinin bir jurnalisti. Elçibəydə də belə bir fikir yaranmışdı ki, AXC-də olan nisbətən yaşlılar intriqayla məşğuldular, Cəbhəni dağıdırlar, bunlara qarşı gənc nəsil yetişdirmək lazımdır. Həmin gənc nəsildə də Qüdrət, Fazil, Əli seçildi və Əbülfəz bəy süni surətdə bunları irəli çəkməyə başladı. Sonradan Heydər Əliyevin vaxtında Əli Kərimliyə hökumət tərəfindən də dəstək verildi, iki dəfə parlamentdə oturdu. Sonrakı dövrlərdə avropalılar buna keçmiş hakimiyyətin nümayəndəsi kimi uzun müddət dəstək verdilər. Sonra onun siyasi “potensialını” görüb arxasından birdəfəlik çəkildilər...

 

- Əli Kərimliyə dayaq duranlar onu hansı gün üçün əldə saxlayırdılar?

 

- Məşhur bir söz var, daş yığılır atılmaq üçün. O atılanda görəcəksən, kimə və niyə görə atılır. Bəlkə də heç atılmayacaq, istifadə olunmayacaq...

 

“Sabir Rüstəmxanlıyla Əli Kərimli dedi ki...”

 

- Niyə müxalif düşərgədə özünütənzimləmə prosesi getmir?

 

- Hakim ədalətli olmayanda kimin qalib gəldiyini bilmək olmur. Son 30 ildə əsil liderin kim olduğunun üzə çıxmamasında da hakimin ədalətli olmaması rol oynayıb.

 

- Kimdir bu hakim?

 

- İki hakim var - biri xalqdır. Xalqın özü siyasi cəhətdən şüurlu olmadığı üçün liderlərə yanlış qiymət verir. Məsələn, bu həmin xalqdır ki, Əbülfəz Elçibəyi təhqir edirdi, söyürdü. O biri hakim də hakimiyyətin özüdür. Hakimiyyət bir qüvvəni qabağa buraxır, o birisi qüvvənin qabağını alır. Kənardan baxana da elə gəlir ki, o, güclüdür, sənsə zəif. Məsəln, AXC iki dəfə parlamentdə oturdu, biz 4-5 dəfə seçkini udduq, amma parlamentdə otura bilmədik. Bu, özünütənzimləmə deyil?

 

- Bəs nədi bu özünütənzimləmə?

 

- Demokratiya maraqların ödənmə üsuludur. Burada maddi maraq daha aparıcıdır. Özünütənzimləmənin qarşısını almaq odur ki, Azərbaycanda adamlar ümummilli maraqlardan kənarda və ümumi müxalifətdən kənarda maraqlarını təmin eliyəndə müxalifətin bir araya gəlməsində maraqlı olmurlar...

 

- Niyə maraqlı olmurlar?

 

- Tutaq ki, biz hamımız bir yerdəyik. Amma mən hamıdan ayrı getsəm, mənə nəsə verərlər. Onda deyirəm ki, qardaş, mən birləşmək istəmirəm. Məsələn, müxalifətin Koordinasiya Mərkəzi var idi. 35 partiya yığışıb Araz Əlizadənin ofisində iclas keçirirdik. Seçkiləri boykot eləmişdik. Bir dənə Sabir Rüstəmxanlı durub dedi ki, yox mən seçkiyə getməliyəm, millətimizin maraqları bunu tələb edir. Əli Kərimli dedi ki, Sabir gedirsə, mən də gedirəm. Dedik ki, sabir gedirsə, bundan sənə nə var. İkisi də praporsional seçki sistemiylə parlamentə getdilər. Özünütənzimləmədə bax həmin maraqlardan imtina etmək üçün özündə güc olmalıdır...

 

“Vaxtilə Şaumyana dədə, Rəsulzadəyə düşmən deyən xalq...”

 

- Bu da müxalifətdə yoxdur.

 

- Bəli, yoxdur.

 

- Bu yoxluq nə ilə bağlıdır?

 

- Xalq bu müxalifətin üzərində nəzarət edə bilmədiyinə görə, müxalifət lideri öz bildiyi hərəkəti edir...

 

- Xalqın nəzarəti necə olmalıdır?

 

- Xalq mənə dəstək verir ki, mənə də nəzarət eləsin. Bəzən deyirlər ki, sən düz eləmirsən. Deyirəm sən hardasan. Deyir ki, bitərəfəm. Deyirəm ki, bitərəfsən, get işinlə məşğul ol. Ancaq mənim təşkilatımın üzvü bunu deyəndə, onda izah edirəm ki, qardaşım, bu belə deyil, bu, belədir axı. Xalq partiyanı təşkil etməlidir, dəstək verməlidir, ianə ilə onu saxlamalıdır. Bu gün bir azərbaycanlı tapın ki, hansısa bir partiyaya bir manat dəstək verib. Siyasi maarifləndirmə işi ilə məşğul olsaq da, buna maraq göstərən yoxdur. Əgər biz mətbuatdan qaçsaq, deyə bilərsiniz ki, niyə bu toplumu maarifləndirmirsiniz. Leninin 58 cildlik kitabı var idi. Yazdıqlarımı bir yerə yığsaq, mənim də 40 cildlik siyasi mövzuda kitabım var. Xalq özünü siyasi karlığa və siyasi korluğa vurub. Xalqımızın seçim qabiliyyəti yoxdur. Vaxtilə Şaumyana dədə, Rəsulzadəyə düşmən deyən xalq yenə də eyni düşüncədədir.

 

- Ötən seçki prosesindəki opponentlərinizin mövqeyini necə dəyərləndirirsiniz?

 

- Mən onlara demişdim ki, sizin boykotunuzun heç bir mənası olmayacaq, gəlin mənə dəstək verin. Çox təəssüf ki, mənim mövqeyimi bu adamlar xəyanət kimi dəyərləndirdilər. Özləri həmin yolu o qədər gediblər ki, elə bilirlər ki, o yolu gedən adamlar da xəyanətkardılar. Mən açıq şəkildə bidirmişdim ki, seçkiyə getmək lazımdır. Sonra nə oldu. Seçkidən sonra Avropa hakimiyyəti dəstəklədi. Seçkidən dərhal sonra “bp” ilə Azərbaycan daha bir müqavilə imzaladı. İndi mən də sual edirəm. Sən də qərbpərəst bir partiyasan, Qərb hakimiyyətin seçkisini dəstəklədiyi halda sən bu seçkinin əleyhinə çıxmısansa, onda kimi yanındasan. Məntiq deyir ki, sən Rusiyanın yanındasan...

 

“Hətta buna “zərdüştçülük hərəkatı” adını da qoymuşdular

 

- Qəribədir, Cəbhə yarananda da, Elçibəy hakimiyyətdən gedəndə də, indi də Rusiyanın uşaqları at belindədir. Cəbhədəki fikir haçalanması və Cəbhədəki təşkilati haçalanma da bu uşaqların “əməyi” olub?

 

- O zaman biz bir şeyi sezdik ki, Kommunist Partiyası Cəbhəni zəifləşdirmək üşün qaragüruh qüvvələri ziyalılara qarşı qoyur və mümkün dərəcədə o ziyalıları Cəbhədən uzaqlaşdırmağa çalışırlar. Ziyalılara müxtəlif adlar altında böhtanlar atılır, təzyiqlər olunurdu, hətta buna “Zərdüştçülük hərəkatı” adını da  qoymuşdular. Bütün Azərbaycanda hərəkatdan ziyalıların təmizlənməsi prosesi gedirdi. O vaxt Nemət də fəhlə idi. Kommunist Partiyası da sovetlər vaxtında olduğu kimi çobanların qabağa çəkilməsini təbliğ edirdi. Naxçıvanda da bu proses gedirdi, həyatıma belə qəsd elədilər, dostumu bıçaqladılar, evimə qumbara atdılar. Gördüm ki, Cəbhədə qalmaq bizim üçün təhlükəlidir. Ona görə də biz bir qrup adam - sülhəddin Əkbər, mən, bir çox yoldaşlar könüllü şəkildə Cəbhədən ayrıldıq...

 

- Zərdüşt bəy deyir ki, “biz yenidənqurma tərəfdarları Cəbhədən uzaqlaşandan sonra Cəbhədə təmsil olunanlar KQB-nin agentura şəbəkəsi olub”. Elə isə deyin görək Sərdar Cəlaloğlu nə zaman “verbovat” olunub?

- Məni maraqlandıran agent deyil. Orada ziyalılara qarşı bir hərəkət başlanmışdı. Bunu bir agent, yaxud bir ziyalı desin. Hətta mənim bir məqaləm var - “Ziyalılar və xalq hərəkatı”. Orada sual qoymuşam ki, ziyalılar nə üçün xalq hərəkatına gəlmir? Bu o deməkdir ki, biz intellektual cəhətdən aşağı səviyyəli bir xalq hərəkatı aparırıq. Və bu, yanlışdır. Gərək bu hərəkatda Azərbaycanın görkəmli adamları və ziyalılar da prosesdə iştirak etsinlər.

 

“Nemət Pənahlı “sıxışdırılmış qrup üzvləri”ndən başqa hamını...”

 

- Hərəkat dövründə Naxçıvandakı Cəbhənin Ali Məclisinin adından təkbaşına qərar qəbul etməyinizin tarixçəsi necədir?

 

- Bu, uzun bir mövzudur. Qısaca onu deyə bilərəm ki, o zaman Kommunist Partiyasının rəhbərliyi Naxçıvanı həddindən artıq pis bir vəziyyətdə qoymuşdu. Bunu Afiyəddin Cəlilovla olan söhbətimizdə o da vurğuladı ki, nə bilirsiniz edin, Naxçıvanı erməniləri satıblar. Dedim onda bizim yeganə yolumuz budur ki, Naxçıvanı SSRİ tərkibindən çıxarırıq, İrana və Türkiyəyə kömək üçün müraciət edirik. Dedi ki, nə bilirsiniz edin, mən razı. Tez ordan çıxdım, gəldim Naxçıvan Ali Sovetinin sədri Səkinə xanım Əliyevanın yanına. Ayrılmanın yeganə yol olduğuyla bağlı fikrimi ona da bildirdim ki, əks halda biz işğal olunacağıq. O da bildirdi ki, bizə rəsmi müraciət lazımdır. Gedin Xalq Cəbhəsinin Məclisinin adından müraciət yazın ki, biz də Ali Sovetin iclasını çağırıb məsələyə baxaq. Mən Cəbhəyə gələndə orada heç kimi tapmadım. Məclis üzvlərindən soruşdum,dedilər ki, Nemət Pənahlı onların hamısını Bakıya çağırıb. Deməli, orada sıxışdırılmış qrup olaraq bizim xəbərimiz olmadan 4 nəfər istisna olmaqla hamı çıxıb gedib Bakıya...

 

- Kim idi o sıxışdırılmış 4 nəfərlik qrup?

 

- Mən, Sülhəddin Əkbər, Cabbar Cəlilov, Elman Cəlilov. Fikirləşdim ki, bizmki artıq qanun-manundan keçib. AXC Məclisinin adından protokol tərtib etdim ki, biz SSRİ-nin tərkibindən çıxıb müstəqilliyimizi elan edirik və dünya dövlətləri tərəfindən tanınmağımızı istəyirik. Dərhal gətirib Ali Sovetə verdim. Sessiya başladı, eyni zamanda təcili İrana getməklə bağlı qərar qəbul edildi. Mən də həmin müstəqil dövlətin xarici işlər naziri oldum....

(ardı var)

 

İgid Teymurlu & Tahirə Qafarlı
Versus.Az

Xəbər lenti

InvestAZ

Ən çox oxunan xəbərlər

Əfəndilər, Yardımlı da Azərbaycandır

Röyanın Moskva konserti təxirə salındı - SƏBƏB?

Moskvadakı dəhşətli terrorda ölənlərin sayı 150-yə çatıb

Rusiyada teraktda yaralananların durumu açıqlanıb

Ayılar üçün maraqlı əyləncə

Artritə səbəb olan 5 mühüm SƏHV

İdmançımız Almaniyada keçirilən turnirdə ikinci qızıl medalını qazanıb

Tarixçidən maraqlı faktlar

Gündə 1 dəqiqə cəfəri çeynəyin

Şəfalı olduğu düşünülən bu bitkilər böyrəkləri çürüdür

Ən sürətli qol

Gimnastlarımız Dünya Kubokunda finala yüksəliblər

İtlər hətta simvolları da anlayırlar

Dəri problemlərindən mərciməklə xilas olun

Bu iki ədviyyatı birgə istifadə edin