Böyük Britaniya Aİ-dan yekun olaraq ayrıldı

 

Yeni ilin ilk günündə 1 yanvar tarixində Böyük Britaniya Avropa Birliyindən yekun olaraq ayrıldı. Beləliklə artıq sözügedən tarixdən etibarən Böyük Britaniya ittifaqın digər 27 ölkəsinin gözləməli olduğu qaydalardan azad oldu. Bu normalar iqtisadiyyat və gündəlik həyat üçün ağır nəticələri olan “sərt boşanmadan” qaçaraq, ötən ilin sonunda bağlanmış Aİ ilə azad ticarət və əməkdaşlıq haqqında sazişin müddəaları ilə əvəz olundu.

 

Yanvarın 1-dən Böyük Britaniya və Aİ ölkələri arasında vətəndaşların hərəkət azadlığı məhdudlaşdırılıb. Vizasız səyahət rejimi 90 gündən çox olmayan müddətə (6 aylıq dövrdə) saxlanılıb. Şəxsiyyət vəsiqələri (milli ID kartları) ilə sərhədi keçmək mümkün olsa da, cari ilin oktyabrın 1-dən Böyük Britaniya və Aİ vətəndaşlarının bir-birinə qısamüddətli səfərləri üçün pasport tələbi qüvvəyə minib.

 

 

Cakartada “Boeing 737” təyyarə qəzası

 

Təəssüf ki, hər il dünyada bir çox qəzalar insanların ölümünə səbəb olur. 2021-ci il də eynilə digər illərdə olduğu kimi ağır qəzalara səhnə olub. Belə ki, cari ilin yanvarın 9-da İndoneziyada təyyarə qəzası baş verib. Hadisə yerli “Sriwijaya Air” şirkətinə məxsus “Boeing 737-500” təyyarəsi Cakarta-Pontianak marşrutu üzrə planlı uçuşu icra edərkən yaşanıb. Təyyarə havaya qalxdıqdan cəmi dörd dəqiqə sonra radarlardan itib. Yava dənizinə çırpılan təyyarədə 10-u uşaq olmaqla 56 sərnişin və 6 ekipaj üzvü həlak olub.

 

Maraqlı məqam burasıdır ki, təyyarə qəzaya uğrayan zaman hər iki mühərriki işlək vəziyyətdə olub. Lakin mühərriklərin idarə olunması sistemində nasazlıq versiyası qəzanın mümkün səbəbləri sırasına daxildir.

 

 

“Perseverans” Mars səthinə endi

 

“Perseverans” Mart səthindəki Yezero kraterinin tədqiq edilməsi üçün NASA-nın “Mars-2020” ekspedisiyası çərçivəsində hazırlanmış marsoxoddur. NASA-nın reaktiv hərəkət laboratoriyası tərəfindən hazırlanıb və buraxılışı 2020-ci ilin 30 iyulunda baş verib. 18 fevral 2021-ci ildə Mars səthinə eniş edib. 2021-ci ilin 16 avqust tarixinə qədər Mars səthində 2,67 kilometr məsafə qət edib.

 

“Perseverans” Yezero krateri rayonunda Mars səthini tədqiq etmək üçün yeddi elmi alətə sahibdir. Üzərində bir neçə kamera və səs yazmaq üçün iki mikrofon quraşdırılıb. Faydalı yük sırasına həmçinin vertolyot tipli “Ingenuity” PUA-sı da daxildir. Bu PUA-nın missiyaya daxil edilməsində məqsəd Mars səthində uçuş imkanlarını nümayiş etdirməkdir.

 

Marsoxodun adı ümummilli məktəbli müsabiqəsinə daxil olmuş 28 mindən çox təklif arasından seçilib. Qalib Virciniya ştatından olan məktəbli Aleksandr Mater olub. O və ailəsi Kennedi Kosmik Mərkəzinə dəvət olunub və ABŞ Hərbi Hava Qüvvələri bazasındakı buraxılışı izləyiblər.

 

 

“Ever Given” gəmisi strateji su yolunu bağladı

 

2021-ci ilin mart ayında Süveyş kanalı altı gün müddətində bağlanıb. Buna səbəb “Ever Given” gəmisinin saya oturması olub. Hadisə zamanı gəmi Malayziyanın Tanjung Pelepas limanından Niderlandın Rotterdam limanına yollanırdı.

 

İlkin ehtimallara görə, hadisə güclü küləyin fəsadları nəticəsində baş verib. Gəminin burun tərəfi kanalın şərq sahilinə ilişmiş, davam edən inersiya ilə də gəminin arxa tərəfi kanalın qərb sahilinə tərəf hərəkət edərək, kanalı tamamilə bağlayıb.

 

Misir hökuməti isə səbəb olaraq həmçinin bəzi texniki səhvlərin və heyət tərəfindən səhvlərin buraxılmasını da istisna etməyib. 

 

Qeyd edək ki, 1869-cu ildə açılan Süveyş kanalı Aralıq dənizi ilə Qırmızı dənizi birləşdirən vacib ticarət yollarından biridir və 2021 il üçün oradan gündə 50 yaxın gəmi keçir. Bu da dünya ticarətinin ümumi həcminin 12% təşkil edir. Getdikcə artan gəmilərin sayı və bunun müqabilində kifayət gədər geniş olmayan kanal, artıq uzun müddət idi ki gəmilərin bəzi yerlərindən hətta növbə ilə keçməsini səbəb olur.

 

İlkin hesablamalara görə, hadisə zamanı Misir hökumətinə gündəlik 12-14 milyon dollar zərər dəyib.

 

Martın 28-də gəminin xilas edilməsi məqsədilə işlərə başlanılıb. Bu məqsədlə təkcə gəminin burun tərəfində olan sahildən 27 min kub metr qum qazılıb çıxarılıb. Gəminin çıxarılmasına baxmayaraq hərəkət bir müddət bərpa edilməyib.

 

 

Qırğızıstan və Tacikistan arasında sərhəd münaqişəsi

 

2021-ci ilin aprel-may aylarında Qırğızıstan-Tacikistan sərhəd bölgəsində silahlı toqquşmalar yaşanıb. İki ölkəni 900 kilometrdən daha uzun dövlət sərhədləri ayırır. Bununla belə sərhədlərin yarısından çoxu demarkasiya olunmayıb. Bu səbəbdən də hər iki tərəfdən sərhədyanı bölgədə yaşayan əhali üçün problemlər yaranır.

 

Bu mübahisələrdən ən böyüyü isə məhz su mənbələri üzərində nəzarət səbəbilə yaranır. Elə artıq geridə qoyduğumuz ilin aprel-may aylarında baş verən konfliktdə olduğu kimi...

 

Qırğızıstanın Batken vilayətinin Köktaş kəndində başlanan qarşıdurmalara sonradan hər iki tərəfin orduları da müdaxilə edib. Nəticədə baş vermiş toqquşmalar hər iki tərəfdən altı nəfərin ölümünə səbəb olur. Bölgədən təhlükəsizlik səbəbilə 10 min nəfər təxliyyə edilib.

 

 

Futbol üzrə Avropa çempionatı

 

2021-ci il bəşəriyyətin sanki ötən il hər sahədə yarım qalan həyatının davamına çevrildi. Sözsüz ki, bu vəziyyət idmanda da bu cür oldu. Futbol üzrə Avro-2020 turniri – 2020-ci ilin Avropa Çempionatı məhz 2021-ci ildə keçirildi. Turnir 11 UEFA-ya üzv ölkənin 11 müxtəlif şəhərində 11 iyundan 11 iyula qədər keçirildi. Yarış həmçinin tarixində ilk dəfə video köməkçi hakim (VAR) texnologiyasından istifadə ilə yadda qaldı.

 

Turnirin açılış oyunu azərbaycanlı futbol azarkeşlərinin də böyük marağına səbəb oldu. İlk qarşılaşmada Romanın Olimpiya Stadionunda ev sahibi İtaliya Türkiyə millisi üzərində 3:0 hesablı qələbə qazandı.

 

Yeri gəlmişkən, turnirin tarixində ilk dəfə ev sahiblərindən biri də paytaxtımız oldu. A qrupunun üç qarşılaşmasına ev sahibliyi edən Bakı, 1/4 finalın da həyəcanını yaşadı. Danimarka millisi Çexiyaya 2-1 hesabı ilə qalib gəlməklə yarımfinala yüksəldi. Finala gedən yolda danimarkalıların qarşısını İngiltərə kəsdi. Turnirin finalında İngiltərə və İtaliya milliləri üz-üzə gəldi. Əsas və əlavə vaxtı 1-1 hesabı ilə başa çatmadan qarşılaşmada penalti zərbələrini daha dəqiq yerinə yetirən italyanlar oldu.

 

 

Haiti prezidentinin iqamətganına basqın zamanı öldürülməsi

 

Haiti Prezidenti Jovenel Moiz 2021-ci ilin iyulun 7-də ölkənin Qərb departamentində Petonvil şəhərində öldürülüb. Həmin tarixdə yerli vaxtla 01:00 radələrində bir qrup kimliyi naməlum silahlı şəxs prezidentin şəxsi malikanəsinə hücuma keçir. Hücum zamanı dövlət başçısı öldürülür, həmçinin ölkənin birinci xanımı Martin Moiz də yaralanır. Martin Moiz bir qədər sonra ağır vəziyyətdə ABŞ-dakı xəstəxanalardan birinə təxliyyə olunur.
Qeyd olunur ki, cinayətkarlar malikanəyə daxil olmaq üçün özlərini ABŞ-ın Narkotiklərlə Mübarizə İdarəsinin agentləri kimi təqdim ediblər.

 

İyulun 11-də Haiti hökumətinin verdiyi məlumatda mərhum prezidentin ölümündən əvvəl işgəncələrə məruz qaldığı açıqlanıb. Baş nazir Klod Jozef bildirib ki, prezidentin qatillərinin kimliyi hələ də məlum deyil, ancaq onlar ispan dilində danışıblar.

 

İyul ayının 11-də həm də Haiti polisinin rəhbərinin də bir sıra açıqlamaları olub. Belə ki, polisin rəhbəri Leon Şarlın sözlərinə görə son 20 ildə Floridada yaşamış haitili həkim Kristian Emmanuel Sanon məsələ ilə bağlı saxlanılıb. O, cari ilin iyununda ölkəyə gələrək prezidentin öldürülməsi üçün kolumbiyalı silahlı dəstə ilə razılığa gəlib.

 

Hadisə ilə əlaqədar 9 iyul tarixinə qədər ümumilikdə 17 nəfər saxlanılıb, üç nəfər əməliyyat zamanı öldürülüb, daha səkkiz nəfərin isə axtarışları davam edir.

 

 

Tokio 2020 Yay Olimpiya Oyunları

 

Cari ilin ən mötəbər hadisələri sırasında Tokio 2020 Yay Olimpiya Oyunlarını göstərmək olar. Bütün dünyanın diqqətini Yaponiyada birləşdirən Oyunlar 23 iyul-8 avqust tarixlərində keçirilib. 2020-ci ildə pandemiya səbəbilə təxirə salınan oyunlar bir çox cəhətdən tarixə düşdü. Belə ki, 2021-ci ildə keçirilən Tokio-2020 fövqəladə vəziyyət səbəbilə ləğv edilməyib, təxirə salınan ilk Olimpiya Oyunları oldu. Bundan əlavə Olimpiya Oyunlarının tək ildə (4 ildən bir olduğu üçün həmişə cüt rəqəmli tarixdə keçirilib) keçirilməsi, stadionlara tamaşaçıların buraxılmaması da ilk dəfə baş verib.

 

Yay Olimpiya Oyunlarında 205 Milli Olimpiya Komitəsi, həmçinin Beynəlxalq Olimpiya Komitəsinin qaçqınlar komandası mübarizə aparıb. 2021-ci ilin aprelin 6-da Şimali Koreya komandası pandemiya səbəbilə yarışlara qatılmayacağını elan edib.

 

Ölkəmiz bu dəfə ki, Olimpiya Oyunlarında əvvəlki uğurlarından bir qədər kənar təsir bağışlayıb. Ölkəmizi təmsil edən idmançılar dördilliyin ən möhtəşəm idman tədbirində üç gümüş, dörd bürünc medala yiyələndilər. Bu göstəricini isə paralimpiyaçılarımız daha da yüksək səviyyəyə qaldırdı. Azərbaycan paralimpiyaçıları Tokio Paralimpiya Oyunlarında nə az, nə çox 19 medal qazandılar. İdmançılarımız 14 dəfə fəxri kürsünün ən yüksək pilləsinə qalxdılar, bundan əlavə bir gümüş və dörd bürünc medal komandamızın aktivinə yazıldı.

 

 

Türkiyədə meşə yanğınları – Rusiya təyyarəsinin qəzaya uğraması

 

Cari il qardaş Türkiyənin tarixində ən dəhşətli meşə yanğınları ilə də yadda qalıb. Meşə yanğınları iyul-avqust aylarında Türkiyənin cənub regionlarında baş verib. Böyük qismi Aralıq dənizi, Egey, Mərmərə və Cənub-Şərqi Anadolu regionlarındakı 47 rayonda yaranmış 239 meşə yanğınında doqquz nəfər həyatını itirib, yüzminlələ hektar meşə və yaşayış yeri külə dönmüş və minlərcə heyvan tələf olub.

 

Meşə yanğınları 28 iyul 2021-ci il tarixində ilk olaraq Antalyanın Manavqat rayonunda başlayıb, küləyin və isti hava temperaturunun da təsiri ilə yaşayış yerlərinə sıçramışdır. 30 iyul tarixində Adana, Osmaniyyə, Mersin və Kayseri daxil olmaqla ümumilikdə 17 rayonda eyni vaxtda yanğın baş verib.

 

Qardaş ölkəyə ilk yardım göndərən ölkələrdən biri məhz Azərbaycan oldu. Azərbaycanlı yanğınsöndürənlər meşə yanğınları ilə mübarizədə göstərdikləri qəhrəmanlıqla qardaş türk xalqının qəlbini fəth etdilər. Fövqəladə Hallar Nazirliyinin əməkdaşlarının Türkiyəyə yardıma gedişi və gəlişi zamanı bir çox Türkiyə vətəndaşı avtomobil karvanının hərəkət etdiyi marşrut üzrə yol kənarlarında dayanaraq yanğınsöndürənlərimizə sevgilərini göstərdilər.

 

Azərbaycan həmçinin Türkiyəyə amfibiya tipli təyyarəsini də göndərib. Belə təyyarələrdən biri də qonşu Rusiyadan Türkiyəyə yardım üçün göndərilib. Təəssüf ki, avqustun 14-də Türkiyənin Kahramanmaraş vilayətində baş verən meşə yanğınına müdaxilə edən Rusiyanın “Be-200” təyyarəsi qəzaya uğradı. Qəza zamanı təyyarənin bütün ekipaj üzvləri həlak oldu.

 

 

Haitidə dəhşətli zəlzələ

 

2021-ci ilin avqustun 14-də Haitidə yerli vaxtla 08:29-da cari ilin ən dəhşətli zəlzələrindən biri qeydə alınıb. Tiburon yarımadasındakı 7.2 ballıq zəlzələ bütün ölkədə dəhşətli fəsadlara səbəb olub.

 

Zəlzələ nəticəsində 2 207 nəfər həlak olub, 12 268 nəfər yaralanıb. Zəlzələdən sonra sunami xəbərdarlığı edilsə də, xoşbəxtlikdən bu hadisə baş verməyib.

 

Zəlzələ son 25 ildə Latın Amerikasında baş vermiş ən ölümcül zəlzələlərin onluğuna daxil olub.

 

7,2 ballıq zəlzələ Haiti ilə yanaşı Yamayka, ABŞ-ın Florida ştatı, həmçinin Kubanın şərqində də hiss olunub.

 

Nəticədə Haiti dövlətinə bir milyard dollardan çox zərər dəyib. Zəlzələ zamanı 60 700 ev dağılıb, 76 100 evdə zəlzələnin təsiri ilə dağıntılar baş verib. Zəlzələdən sonra ümumilikdə 1 200 000 nəfər, o cümlədən 540 000 uşaq yaşayış yeri, içməli su, qida və dərman kimi vasitələrdən məhrum olub.

 

 

Kabilin süqutu – “Taliban”ın hakimiyyətə gəlməsi

 

Bu ilin avqustun 15-i Əfqanıstan tarixi üçün olduqca təlatümlü hesab oluna bilər. Belə ki, məhz sözügedən tarixdə “Taliban” qüvvələri paytaxt üzərinə hücuma keçərək, hakimiyyət qüvvələrindən təmizlədi və ölkədə nəzarəti ələ keçirdi.

 

Bu hadisədən bir neçə saat əvvəl ölkə başçısı Əşrəf Qəni sarayını tərk edərək ölkədən qaçdı. “Taliban”ın hakimiyyətə gəlməsi ilə ölkədəki digər dövlətlərə məxsus hərbi kontingentin varlığına da son qoyuldu. ABŞ qüvvələri çox sayda zirehli texnika, silah-sursat və aviasiya vasitəsini geridə qoyaraq Əfqanıstanı tərk etməyə məcbur oldu.

 

Həmçinin bu il Əfqanıstanda xidmət göstərən Azərbaycan sülhməramlıları da Vətənə geri döndü. Azərbaycan sülhməramlıları xüsusən Kabil hava limanındakı fəaliyyəti ilə fərqləndi. Hava limanında “Taliban”ın hakimiyyətə gəlməsindən sonra ölkəni tərk edən xarici dövlətlərin vətəndaşlarının, diplomatik missiya heyətinin, eyni zamanda keçmiş hökumət dövründə xarici dövlətlərin səfirlikləri ilə əməkdaşlıq edən Əfqanıstan vətəndaşlarının təxliyyəsi prosesinə Azərbaycan sülhməramlıları da türkiyəli həmkarları ilə birlikdə uğurla nəzarət etdi.

 

 

Pandemiya – ölənlərin sayı 5 milyonu keçdi

 

Təəssüf ki, dünya 2021-ci ildə də pandemiyadan yaxasını qurtara bilməyib. Zaman-zaman məhdudiyyətlərdə yumşalmalar olsa da, ümumən bütün dünya hələ də pandemiyanın təsirlərini öz üzərində hiss edir.

 

Cari ilin oktyabrın 31-də dünya üzrə koronavirusdan ölənlərin sayı 5 milyonu ötüb keçib. Bütün dünyada koronavirusa qarşı peyvəndlərin geniş tətbiqinə baxmayaraq, yenə də pandemiyaya qalib gəlmək mümkün olmayıb.

 

Cari ildə koronavirusun “Delta”, “Omikron” kimi yeni ştammları dünyada hökm sürüb. Xüsusən “Omikron” ştammı ilin sonunda belə böyük təhlükə olaraq vurğulanır. Yüksək yoluxduruculuğa sahib ştammın 2022-ci ildə də dünya üçün təhdid olaraq qalacağını əminliklə demək mümkündür.

 

Alimlər isə hələ də pandemiyadan çıxış yolunun peyvənd olduğunu söyləyir. Dünya əhalisinin 70 faizindən çoxunun peyvəndə qarşı immunitetə sahib olmasının koronavirus bəlası üzərində qələbənin açarı olacağı bildirilir.

 

 

Rusiyada mədəndə dəhşətli partlayış

 

2021-ci ildə dünyada təbii fəlakətlərlə yanaşı, eyni zamanda texnogen xarakterli faciələr də qeydə alınıb. Bunlardan 2021-ci ilin noyabrın 25-də Rusiyanın Kemerovo vilayətindəki “Listvyajnaya” kömür mədənində baş vermiş partlayış xüsusilə qeyd olunmalıdır.

 

Mədəndəki partlayış nəticəsində 51 nəfər həlak olub. Yaralıların sayının 106-ya çatdığı bildirilir. Ölənlər arasında beş nəfəri qəzanın fəsadlarının aradan qaldırılması üçün əraziyə cəlb edilmiş xilasedicilər sırasından olub.

 

Faciə ilə əlaqədar Kuzbasda 26-28 noyabr tarixlərində üç günlük matəm elan olunub.

 

 

Dünya xəritəsində yeni dövlət – Barbados

 

Noyabrın 30-da Karib dənizindəki Barbados ada dövləti rəsmi olaraq respublika elan olundu. Eyni zamanda oktyabrda seçilən ölkə Prezidenti Sandra Meyson da vəzifəsinin icrasına başladı.

 

Böyük Britaniya kraliçası II Elizabet bundan sonra Karib hövzəsi dövlətinin başçısı olmayacaq. Mərasim Barbados hökumətinin saytında yayımlanıb. Britaniya taxt-tacının varisi, Uels şahzadəsi Çarlz mərasimin qonağı olub.

 

Barbados Böyük Britaniyanın rəhbərlik etdiyi birlik daxilində müstəqil dövlətdir. Ada respublika elan edildikdən sonra da ittifaqın tərkibində qalacaq.

 

Barbadosun müstəqillik qazanması ilə yanaşı mərasimdə daha bir maraqlı məqam qeydə alınıb. Belə ki, tədbirdə Barbados əsilli müğənni Rihanna ana vətəninin Milli Qəhrəmanı adına layiq görülüb. Tədbirdə çıxış edən Barbadosun Baş naziri Mia Mottli müğənni barədə bu fikirləri səsləndirib:

 

“Bir millət və qürurlu xalq adından sizi – səfirimiz Robin Rihanna Fentini Barbadosun milli qəhrəmanı elan edirik. Almaz kimi parlamağa və ölkənizin qüruru olmağa davam edin”.

 

Onu da qeyd edək ki, müğənni Rihanna 2018-ci ildən Barbadosun ABŞ-da fövqəladə və səlahiyyətli səfiridir.