İrimiqyaslı müharibə riski artır, savaş qaçılmazdır

Ukrayna ordusunun NATO silahlarından istifadə etməklə Rusiya ərazilərinə zərbələr endirə bilməsi (və ya bilməməsi) hazırda Qərbdə başlıca müzakirə mövzusudur.

Ötən həftə NATO Baş katibi Stoltenberqin müttəfiq ölkələri bu məsələdə Ukraynaya tətbiq edilən məhdudiyyəti ləğv etməyə çağırması mübahisələri alovlandırıb.

ABŞ, Almaniya və İtaliya Ukraynaya verilən silahların Rusiya ərazisində istifadə olunmasına qarşı çıxır. Bu qrupdakılara görə Qərbin silah dəstəyinin məqsədi Ukrayna ərazilərinin azad olunmasıdır, Rusiyanın dağıdılması yox.

Britaniya və Fransa isə verilən silahların Rusiya ərazisində də istifadə edilə biləcəyi mövqeyindədir.

Mövzunu şərh edən politoloq Züriyə Qarayeva deyib ki, Ukraynanın ikinci böyük şəhəri olan Xarkov hər baxımdan hava hücumlarına qarşı həssasdır:

“Ukraynanın min kilometrdən artıq cəbhə xətti boyunca özünü müdafiə etmək qabiliyyəti onun Qərb müttəfiqlərinin Xarkov və digər şəhərlərdə hadisələri formalaşdıran qərarlarından asılıdır. Müharibənin gedişatını dəyişdirən digər strateji amil Rusiyanın döyüş meydanında öyrənmə və uyğunlaşma qabiliyyətidir.

Rusiya ordusu hücumlarını Ukraynanın hava hücumundan müdafiə sistemindəki zəifliyindən istifadə etmək üçün strukturlaşdırır. Rusiya zavodları Ukrayna üçün daha böyük və inkişaf etmiş Qərb iqtisadiyyatlarının istehsal etdiyindən çox silah və sursat istehsal edir.

Müharibənin birinci ilində Rusiyanın geri çəkilə biləcəyinə olan ümidlər azaldı. Müharibənin üçüncü ilində heç bir son görünmür. 2022-ci ilin fevralında genişmiqyaslı işğala başlayan Rusiya prezidenti Vladimir Putin o vaxt sürətli qələbə gözləyirdi. Həm Kreml, həm Pentaqon, həm də NATO-nun digər müdafiə nazirlikləri Rusiyanın 2014-cü ildə Krım yarımadasını işğal edib ilhaq etməklə və şərqdəki Donetsk və Luqansk şəhərlərində separatçıların qələbələrini təmin etməklə başladığı işi başa çatdıracağını gözləyirdilər. 2022-ci ilin fevralında Rusiya qoşunları Ukraynaya daxil olanda, Ukraynanın döyüşü davam etdirmək üçün ən yaxşı şansının NATO olacağı proqnozlaşdırılırdı. Rusiya şərqdə Donbası cənubda Krıma birləşdirən “quru körpü” olan Ukrayna ərazisinin bir hissəsini ələ keçirdi. Lakin Putin üçün Kiyevi ələ keçirmək cəhdi alçaldıcı fiasko ilə başa çatdı. 2022-ci il martın sonunda paytaxt uğrunda döyüşü uduzdu və Kreml qoşunlarını geri çəkdi”.

Politoloq deyib ki, Ukraynaya getdikcə daha güclü silahlar göndərilir:

“ABŞ və NATO öz qoşunları ilə müdaxilə etsə və ya Ukraynanı ən müasir hərbi texnologiya ilə təmin etsə belə, Bayden Üçüncü Dünya müharibəsindən qorxurdu. Bayden NATO hava qüvvələri tərəfindən sıxışdırılan Amerika istehsalı olan F-16 hücum təyyarələrinin alınmasına icazə verməyə inandırıldı. Bu təyyarələrdən hələ döyüşlərdə istifadə olunmayıb. Bu, Rusiya Hərbi Hava Qüvvələrinə hücum üçün daha çox yer verir.

Vaşinqton tədarük etdiyi silah sistemlərinin istifadəsinə məhdudiyyətlər qoymağa davam edir, ukraynalıların Rusiya daxilində hədəflərə zərbə endirməsini qadağan edir. Ukrayna lideri Zelenski hesab edir ki, bu qərar onun bir əlini bağlayır. Lakin ötən yaydan etibarən NATO Baltikyanı regiondan Yorkşirə qədər minlərlə əsgərə təlim keçərək müasir Qərb tankları və zirehli maşınlarından ibarət təsirli qüvvə yaratmışdı.

Rusiyanın ən mühüm müttəfiqi olan Çin nüvə silahından istifadəni istəmədiyini açıq şəkildə bəyan edib. Pekinə lazım olan son şey Şərqi Asiyada nüvə silahı yarışıdır. Qərb düşərgəsində olan Yaponiya və Cənubi Koreya, mövqelərini dəyişdirmək üçün kifayət qədər təhlükə hiss etsələr, nüvə silahı istehsal etmək üçün texnoloji imkanlara malikdirlər. Plan Rusiya cəbhələrini yarıb Donbask ilə Krım arasında əlaqəni kəsəcək hücum təşkil etmək üzərində qurulmuşdu. Amma uğursuz oldu.

Ukraynanın zəifliyi onun maliyyə və silah baxımından başqalarından asılı olmasındadır. Kiyev hökuməti öz silahlarının böyük hissəsini istehsal edən və daha çox əhalisi olan düşmənlə üz-üzədir. 140 milyonu keçən Rusiyanın əhalisi Ukraynadan təxminən 3.5 dəfə çoxdur”.

Z.Qarayeva deyib ki, Co Baydenin Ukrayna üçün 60 milyard dollarlıq “təhlükəsizlik müavinəti” tələbi aylardır ABŞ Konqresində müzakirə edilib:

“Əsasən Donald Trampın tərəfdarları bu pulun daha təcili məsələlərə, xüsusən də Meksika ilə cənub sərhədi boyunca qeyri-qanuni immiqrasiyaya yönəldilməsini istəyirdilər. Bu əlavə vəsait yalnız Bayden tərəfindən imzalandı və aprelin 24-də qanun qəbul edildi. Moskva uzun bir müharibə üçün yenidən təsəvvür edilən bir iqtisadiyyatda silah və güllələri bacardığı qədər tez buraxdığı bir vaxtda, hətta ABŞ ordusunun əhəmiyyətli maddi-texniki imkanları Ukraynanın arsenalını doldurmaq üçün aylar çəkə bilər. Qərbin sanksiyaları Rusiya iqtisadiyyatını çökdürə bilmədi. Ruslar neft və təbii qaz üçün yeni bazarlar tapdılar. Rusiya İrandan pilotsuz təyyarələr və Şimali Koreyadan sursat alır. NATO-ya görə, Çin birbaşa ölümcül yardım göstərmir, Rusiyaya başqa yollarla kömək edir. Rusiyanın müharibə səylərinə maddi töhfə verir.

Putin Rusiyanın Belqorod şəhərində onların sərhəddə yerləşən mülki sakinləri qorumaq üçün bufer zona yaratmağı planlaşdırdıqlarını bildirib. Ukrayna Rusiyanı sərhəddə dinc sakinləri öldürməkdə ittiham edir. Hücum aktiv cəbhə xəttini genişləndirərək, Ukraynanı Xarkov bölgəsini gücləndirməyə məcbur edir və Rusiyanın istifadə etməyə çalışa biləcəyi başqa yerlərdə boşluqlar buraxır. Uzun döyüşlərdə impuls irəli-geri dəyişə bilər. Ukrayna hələ yeni silahlarını almadığı halda, Rusiya indi bunu fürsət kimi görür. Amma Ukraynanın yay hücumuna ümidlərinin çox yüksək olduğu bir il əvvəllə müqayisədə indi Rusiya daha güclüdür və Ukraynanın xeyrinə keyfiyyət dəyişikliyi baş verməsə, Moskva bu müharibəni daha da dərinləşdirmək üçün əlindən gələni edəcək”.

Turan Rzayev