"Tələbələr öz ixtisaslarına fayda verəcək fənlərə fokuslanmalıdılar"

Elm və təhsil naziri Emin Əmrullayev oktyabrın 8-də Təhsilin İnkişafı Forumu çərçivəsində təşkil edilmiş “Biliyi dəyərə çevirən sinerji” adlı paneldə çıxışı zamanı bildirib ki, ali təhsil müəssisələrində proqramların yenilənməsi daima gündəmə gəlir.

“Ali təhsil müəssisələrində o qədər fənn var ki, onlar keçirilməməlidir. Əgər dəyişikliyə hazırıqsa, bunu edək”, - o qeyd edib.

Nazirin açıqlamasından aydın olur ki, ali məktəblərdə bəzi fənlərin keçirilməsi məqsədəuyğun deyil. 
 

Elm və təhsil məsələləri üzrə ekspert Kamran Əsədov bildirib ki, ali təhsil müəssisələrində tələbələrin ixtisaslarına birbaşa aid olmayan, gələcək iş həyatında onların professional inkişafına xüsusi töhfə verməyən bəzi fənlərin tədris olunması həm vaxtın səmərəsiz istifadəsinə, həm də keyfiyyətli təhsil almanın qarşısında maneə ola bilər:

“Universitet tədris proqramlarının yenilənməsi və tələbələrin ehtiyaclarına uyğun olaraq formalaşdırılması ali təhsilin əsas məqsədlərindən biridir. Müasir dövrdə təhsil islahatlarının bir çox ölkələrdə əsas hədəfi tələbələrin praktiki bacarıqlarını və ixtisaslarına uyğun dərslərin tədris keyfiyyətini artırmaqdır.Azərbaycan ali təhsil müəssisələrində bəzən tələbələrə məcburi şəkildə tədris olunan, lakin onların gələcəkdəki peşə fəaliyyətində xüsusi rol oynamayan bəzi fənlərin ləğvi, ümumi təhsil keyfiyyətini artırmaq baxımından vacibdir. Məsələn, humanitar fənlər üzrə ixtisaslaşan tələbələrə çoxsaylı texniki və ya təbii elmlərlə bağlı dərslərin, mühəndislik sahələrində təhsil alan tələbələrə isə bir çox nəzəri humanitar fənlərin məcburi şəkildə tədris olunması bəzən tələbələrin motivasiyasını azaldır. Bu cür fənlər tələbələrin ixtisaslarına uyğun olmadıqda və iş həyatında birbaşa tətbiq imkanlarına malik olmadıqda, onların təhsil prosesində vaxt itirməsinə gətirib çıxarır”.

Ekspertin sözlərinə görə, bu kontekstdə ilk növbədə ləğv edilə biləcək fənlər sırasına ümumi nəzəri kurslar və peşəyə birbaşa tətbiqi olmayan dərslər daxildir:

“Məsələn, bəzi ixtisaslarda tələbələrə tədris olunan geniş miqyaslı fəlsəfə dərsləri, bəzi texniki ixtisaslar üçün nəzərdə tutulmuş humanitar fənlər və ya humanitar sahələrdə təhsil alan tələbələrə təqdim olunan dərin texniki fənlər onların gələcək iş həyatında çox da əhəmiyyət kəsb etmir. Belə fənlərin ümumi proqramdan çıxarılması və ya məcburi xarakterinin dəyişdirilməsi, tələbələrə ixtisaslarına uyğun daha çox seçmə fənlər təklif edilməsini təmin edə bilər. Müasir universitetlərin əksəriyyətində tədris proqramlarının yenilənməsi və ixtisaslara uyğunlaşdırılması təhsilin keyfiyyətini yüksəltmək üçün ən əsas addımlardan biridir. Məsələn, Finlandiya, Hollandiya və Almaniya kimi ölkələrdə ali təhsil müəssisələri tələbələrə daha çox seçmə fənlər təklif edir və məcburi dərslər yalnız ixtisasın əsas komponentlərini təşkil edən fənlərdən ibarətdir. Bu sistem tələbələrə öz maraq dairələrinə uyğun əlavə fənlər seçmə imkanı verir və onları gələcək iş həyatına daha yaxşı hazırlayır”.

Müsahibimiz bildirib ki, Azərbaycan universitetlərində də bu praktikanın tətbiqi vacibdir:

“Tələbələrə tədris olunan fənlərin bir hissəsi ixtisasla birbaşa əlaqəsi olmayan mövzulara həsr olunur, bu da onların dərin ixtisaslaşmasını çətinləşdirir. Məsələn, mühəndislik sahəsində təhsil alan tələbələr üçün məcburi olaraq uzun müddət ərzində tarix, ədəbiyyat kimi fənlərin tədris olunması onlara iş həyatında birbaşa fayda gətirməyəcək. Humanitar sahədə isə tələbələrə çoxsaylı təbii elmlər fənlərinin təqdim edilməsi onlara praktiki bacarıqlar qazandırmayacaq. Lakin bəzi fənlər də var ki, onların mütləq olaraq tələbələrə tədris olunması vacibdir. Bunlar qlobal iqtisadiyyat, informasiya texnologiyaları və rəqəmsal bacarıqlar kimi dərslərdir. Müasir dövrdə hər bir tələbənin texnologiyadan istifadə bacarıqlarına malik olması vacibdir, çünki bu sahədə bilik və bacarıqlar bütün sahələrdə tələb olunur. Eyni zamanda, universitetlərdə dil biliklərinin təkmilləşdirilməsi də önəmlidir. Beynəlxalq əmək bazarında uğur qazanmaq üçün dil bacarıqları, xüsusən də ingilis dili biliyi tələbələrin professional inkişafında mühüm rol oynayır”.

Ekspert sonda vurğulayıb ki, universitetlərdə ixtisaslaşma prosesinin gücləndirilməsi və tələbələrin yalnız öz ixtisaslarına birbaşa fayda verəcək fənlərə fokuslanması vacibdir:

“Bununla yanaşı, peşəkar inkişafı təmin edən seçmə fənlərin də tədris olunması tələbələrə öz maraqlarını daha yaxşı inkişaf etdirmək imkanı verə bilər. Tələbələrə əlavə bacarıqlar qazandırmaq üçün liderlik, menecment, tənqidi düşüncə və analitik təhlil kimi fənlərin tədrisi vacibdir, çünki bu cür bacarıqlar onların əmək bazarında rəqabətliliyini artıracaq. Dünya təcrübəsi göstərir ki, müasir universitetlər tələbələrin ixtisaslaşmasına diqqət yetirərək tədris proqramlarını daim yeniləyir və praktiki bacarıqlara daha çox əhəmiyyət verirlər. Məsələn, ABŞ universitetlərində tədris proqramları çox geniş şəkildə tələbələrə seçmə imkanı yaradır, tələbələr özləri maraqlarına uyğun fənlər seçərək dərs planlarını formalaşdırırlar. Bu praktika tələbələrə gələcəkdə professional olaraq inkişaf etməyə və onları maraqlandıran sahələrdə daha güclü ixtisaslaşmağa şərait yaradır. Azərbaycanda ali təhsilin keyfiyyətini artırmaq üçün əsas addımlardan biri tədris proqramlarını yeniləmək və ixtisaslaşmaya daha çox diqqət ayırmaqdır. Universitetlər tələbələrin vaxtını səmərəli istifadə etmək üçün ixtisaslara aid olmayan fənləri proqramdan çıxarmalı və ya onları məcburi deyil, seçmə fənn kimi təqdim etməlidir. Tədris prosesinə praktiki bacarıqları artıracaq fənlərin daxil edilməsi isə müasir əmək bazarının tələblərinə uyğun yüksək ixtisaslı kadrların hazırlanmasına kömək edəcək”.