İrəvan prinsipial tələblər qarşısında aciz duruma düşdü

Prezident İlham Əliyevin Avropa Birliyi ölkələrinin üçdə birinin Azərbaycanla strateji tərəfdaş olduğunu vurğulaması və bu qurumun enerji məsələri üzrə komissarı Kadri Simsonun da Azərbaycan liderinin dediklərini eynilə təkrarlaması Ermənistanı gözləyən “qara günlər”in xəbərdarlıq mesajı da hesab oluna bilər... Rəsmi Bakının BMT Təhlükəsizlik Şurasının timsalında, artıq beynəlxalq gündəmə çıxartdığı şərtlər yerinə yetirilməsə, Ermənistan üçün sülh sazişi hələ uzun müddət əlçatmaz olacaq və daha ağır tələblərlə üzləşmək məcburiyyətində qalacaq...

Cənubi Qafqazda yeni situasiya yaranıb. İndi bu regiona geopolitik nəzarət mexanizmləri tam şəkildə Azərbaycanın əlində cəmləşib. Rəsmi Bakı bu regionda maraqları olan nəhəng dövlətləri də artıq özündən asılı vəziyyətə salmağa nail oldu. Və bundan sonra Cənubi Qafqazın “qapı”sından içəri girmək istəyənlər rəsmi Bakıdan icazə almaq məcburiyyətindədir.

Məsələ ondadır ki, son illərdə Azərbaycanın yalnız regional deyil, ümumiyyətlə, beynəlxalq əhəmiyyəti ciddi şəkildə artıb. Hətta bir müddət öncə bu reallığı Ermənistan baş naziri Nikol Paşinyan da açıq mətnlə etiraf etmək məcburiyyətində qalmışdı. Erməni baş nazir bu etirafla həm də Ermənistan cəmiyyətinə dolayısı ilə “Biz artıq Azərbaycanla heç bir sahədə bacarmarıq” mesajı vermişdi.

Maraqlıdır ki, son vaxtlar baş verənlər bu reallığı daha qabarıq şəkildə ortaya çıxartmağa başlayıb. Hazırda rəsmi Bakı Avropa Birliyinin enerji təhlükəsizliyi sahəsi üzrə ən etibarlı strateji tərəfdaşıdır. Azərbaycan Şərqi Avropa ölkələrinin enerji resurslarına olan ehtiyaclarını ödəyir.

Eyni zamanda, Azərbaycan Orta Asiya ölkələri üçün də əsas enerji tranziti qovşağıdır. Çünki Orta Asiya ölkələrinin enerji resursları Avropa məkanına məhz Azərbaycan üzərindən çıxarılır. Üstəlik, bu məsələdə Azərbaycanın neft-qaz ixrac boru kəmərləri yeganə logistika mexanizmidir. Və bu baxımdan, Azərbaycan Avropa Birliyi üçün əvəzolunmaz enerji resursları qaynağı rolunu oynayır.

Onu da qeyd edək ki, Bolqarıstanda səfərdə olan Prezident İlham Əliyev Avropa Birliyi ölkələrinin üçdə birinin Azərbaycanla strateji tərəfdaş olduğunu vurğulayıb. Avropa Birliyinin enerji məsələri üzrə komissarı Kadri Simson da Azərbaycan Prezidentinin bu açıqlamasını eynilə təkrarlayıb:

“Azərbaycan Avropa Birliyinin sınaqdan keçmiş etibarlı tərəfdaşıdır. Bolqarıstan paytaxtı Sofiyada imzalanmış memorandum Avropanın enerji təhlükəsizliyini daha da möhkəmləndirəcək”.

Təbii ki, enerji resursları qaynağı və logistika qovşağı olan Azərbaycanın beynəlxalq məkanda öz maraqlarını ifadə etməsi üçün indi daha geniş imkanlar açılıb. Çünki Azərbaycanın əhəmiyyətini anlayan beynəlxalq qurumlar və Qərb ölkələri rəsmi Bakının maraqlarına daha həssas yanaşmağı üstün tuturlar. Və heç kimə ziyandan başqa faydası olmayan Ermənistan ucbatından Azərbaycanla münasibətlərin korlanmasına qətiyyən həvəs göstərmirlər.

Əslində, Azərbaycanın Laçın yolunda nəzarət-buraxılmış məntəqəsi yaratmasına Qərbdən verilən reaksiyalar da müəyyən mənada, bu reallığı təsdiqləyir. Hər halda, Qərb ölkələri rəsmi Bakının bu addımından sadəcə, narahat olduqlarını bəyan etdilər. Beynəlxalq hüquq normaları çərçivəsində davranan Azərbaycanın sərt şəkildə ittiham edilməsinə və ya qınanmasına isə ehtiyac duymadılar. Bu isə o deməkdir ki, rəsmi Bakı Azərbaycan ərazisində, o cümlədən də, ümumiyyətlə, Cənubi Qafqazda erməni terroruzminin sıradan çıxarılmasına çox yaxınlaşıb.

Yaxın vaxtlarda - ən uzağı 2025-ci ilə qədər rəsmi Bakının Azərbaycanın ayrılmaz tərkib hissəsi olan Xankəndi və ətraf bölgəni erməni separatçı-terrorçulardan birdəfəlik təmizləyə biləcəyi artıq qətiyyən şübhə doğurmur. Hətta böyük ehtimalla Qərb siyasi dairələri də rəsmi Bakını bu prosesdə dolayısı ilə də olsa, dəstəkləmək məcburiyyətində qalacaq. Və nəticədə Cənubi Qafqazdakı ən ciddi “münaqişə ocağı” həmişəlik söndürüləcək.

Ona görə də, bundan sonra rəsmi İrəvan regional sülh prosesinə daha ciddi yanaşmalıdır. İndi Ermənistan özü sülh prosesinə daha israrla sarılmaq məcburiyyətindədir. Əks halda, rəsmi Bakı Ermənistanın mübahisəli ərazi olduğunu beynəlxalq gündəmə də çıxara bilər. Bu haldasa, Ermənistan yalnız sülh sazişi şansını deyil, onunla birlikdə ümumiyyətlə, dövlətçiliyini də itirmək təhlükəsi qarşısında qala bilər.

Ermənistan baş naziri Nikol Paşinyanın bir müddət öncə dedikləri rəsmi İrəvanın artıq təhlükənin ciddi olduğunu anlamağa başladığını sezdirir. Çünki erməni baş nazir “sülh istəyiriksə, Qarabağı unutmalıyıq” mesajını vermişdi. Üstəlik, eyham vurmuşdu ki, sülh sazişi və “Qarabağ mövzusu”nda israr etmək eyni vaxtda mümkün deyil. Mütləq onlardan birini seçmək lazım gələcək.

Ancaq müşahidələr göstərir ki, Ermənistan seçim etməkdə ciddi şəkildə gecikir. Hər halda, rəsmi Bakı Ermənistanın nə vaxt qərar verəcəyini uzun müddət gözləmək niyyətində deyil. Əksinə, rəsmi Bakı Azərbaycana aid olan hər şeyi Ermənistanın mövqeyini gözləmək geri almaqdan çəkinməyəcəyini qətiyyən gizlətmir. Və bu, rəsmi İrəvanı hərbi-siyasi seytnot vəziyyətinə salmağa başlayıb.

Maraqlıdır ki, rəsmi Bakının Ermənistan qarşısındakı sülh sazişi şərtləri konkretdir. Həmin beş tələb beynəlxalq hüquq normaları çərçivəsində hazırlanıb və önəmli istiqamətləri özündə əks etdirir. Azərbaycanın BMT-dəki daimi nümayəndəsi Yaşar Əliyev Nyu-Yorkda BMT Təhlükəsizlik Şurasının açıq müzakirəsi zamanı bəyan edib ki, rəsmi İrəvan münasibətlərin tam normallaşması üçün səkkiz şərti yerinə yetirilməlidir. Və həmin şərtlər yerinə yetirilmədiyi təqdirdə, sülh sazişinin imzalanması mümkün olmayacaq.

Belə ki, rəsmi Bakı Ermənistandan beynəlxalq öhdəliklərinə əməl etməyi, öz silahlı qüvvələrinin qalıqlarını və qeyri-qanuni terrorçu dəstələri Azərbaycan ərazisindən tamamilə çıxartmağı, ölkəmizin hələ də işğal altında olan səkkiz sərhəd kəndini geri qaytarmağı, ərazi iddialarına, qeyri-qanuni fəaliyyətlərə və dezinformasiyalara, mina terroruna son qoymağı, münaqişə zamanı itkin düşmüş bir neçə min azərbaycanlının taleyi barədə dəqiq məlumatlar verməyi, Azərbaycana dəymiş bütün ziyanı ödəməyi tələb edir. Son mərhələdə isə rəsmi İrəvan sülh sazişinin imzalanması üçün həm də iki dövlət arasında sərhədin delimitasiyası ilə bağlı konstruktiv mövqe tutmalıdır.

Göründüyü kimi, rəsmi İrəvan üçün sülh sazişinin imzalanması o qədər də asan olmayacaq. Rəsmi Bakının tələb-şərtləri yerinə yetirilməsə, Ermənistan üçün sülh sazişi hələ uzun müddət əlçatmaz qala bilər. Çünki Azərbaycan öz ədalətli tələblərini artıq BMT-nin Təhlükəsizlik Şurasının timsalında, beynəlxalq gündəmə çıxarıb. Və rəsmi İrəvanın sülh prosesini uzatmağa cəhd göstərəcəyi təqdirdəsə, Ermənistan daha ağır şərtlərlə üzləşmək məcburiyyətində qalacaq.

Elçin XALİDBƏYLİ
/Siyasi ekspert/