Abutalıb Səmədov: “Bu, aqoniya vəziyyətində olan Ermənistanın təxribatçı addımlarıdır”

44 günlük Vətən Müharibəsindən sonra regionun geosiyasi mənzərəsində baş verən dəyişiklik gündəmin əsas müzakirə mövzusu olaraq qalır. Azərbaycanın öz torpaqlarını işğaldan azad etməsindən sonra regiona sahiblənmək istəyən güclərin hərisliyi daha təhlükəli mərhələyə keçib. Azərbaycana ağalıq etmək istəyən qüvvələrin yenə də hansısa vasitələrlə bölgəni əsir etmək istəkləri meydana çıxarılır. Avropa, Qərbin ermənipərəst mövqeyi ilə qaldırdığı “hərbi əsir” səs-küyü, Qarabağdan çıxmayacağını iddia edən Rusiya siyasətçilərinin hədəfləri fərqli olsa da, maraqları birdir. Belə bir şəraitdə Türkiyənin regionda əsas oyunçulardan birinə çevrilməsi də emossiyaları qızışdıran nüanslardan hesab olunur. Ölkə ictimaiyyətinin bu prosesə yanaşması nədir və hansı zəruri addımlar atmalıdır.

Versus.Az xəbər verir ki, Azərbaycan Naminə Alyans Partiyasının sədri Abutalib Səmədov müsahibəsində maraqlı məqamlara diqqət çəkib.

- Abutalib müəllim, vətən müharibəsindən sonra Ermənistandan yenidən silahlanma, müharibəyə hazırlıq bəyanatları səslənir. Paralel olaraq Qarabağda qalan sülhməramlıların erməni mövqeyindən çıxış edən davranışları bu ehtimalı nə dərəcədə gerçək edir?

- Çox arzu edərdik ki, hərbi əməliyyatlardan sonra Qarabağdakı bütün məsələlər birdəfəlik həll olunsun, xalqda heç bir nigarançılıq qalmasın. Ancaq  çox təəssüf ki, iri dövlətlərin maraqları və onların müdaxilələri  bu məsələnin tam həll olunmasına imkan vermədi.

Bilirsiz ki, hərbi əməliyyatlar başlayan kimi həm ABŞ, həm Fransa kimi Avropa dövlətləri açıq şəkildə ermənipərəst mövqe tutdular. Rusiya müəyyən qədər nisbi neytrallıq göstərdi. Ancaq Rusiya da BMT-də  həmin dövlətlərlə birlikdə Azərbaycana qarşı 3 qətnamə qəbul etməyə çalışdılar. Bir neytral qətnamə qəbul olunsa da, ikisinin qarşısını ala bildik. Yəni biz həm müharibədə çox ağır döyüşlər aparmalı olduq, həm də diplomatiya sahəsində. Bilirsiz ki, cənab Prezident bu sahədə çox böyük işlər gördü və müharibə zamanı 30-a yaxın xarici kütləvi informsiya vasitələrinə müsahibələr verdi. Amma biz Qarabağ məsələsini tam olaraq həll eliyə bilmədik. Könül istərdi ki, birdəfəlik bitsin. Təsəvvür edin ki, torpaqlarımız işğal olunub və bizə təklif olunur ki, Dağlıq Qarabağın müstəqilliyini tanıyın. Madrid prinsipləri də buna xidmət edirdi. Biz hardan hara gəldiyimizi yaddan çıxartmamalıyıq.  Kim istməz ki, bu problem qurtarsın, ancaq təəssüf ki, Azərbaycan dünyanın ilk beşliyinə düşən ölkə deyil. Bizim güvəndiyimiz Türkiyə də dünyanın 17-18-ci dövlətidir. Və biz üçtərəfli bəyanat imzaladıq ki, orda bizim üçün çox əlverişli maddələr var. Ərazi bütövlüyümüzü təmin eləsək də, tam suverenliyimiz təmin olunmadı. Bu da bizi qıcıqlandırır. Cənab Prezident Rusiya sülhməramlılarının fəaliyyətinə hardasa 3 dəfə müsbət qiymət verməklə yanaşı, kəskin iradlarını bildirib. Hesab edirəm ki, bu mövqe çox düzgündür və biz elə eləməliyik ki, bu proseslərdə sona qədər qalib çıxaq. Bu gün ermənilərlə ruslar arasında kəskin ziddiyyətlər ortaya şıxıb. Ermənilər “Rusiya bizi satdı” deyirlər. Həm Rusiya-Türkiyə yaxınlaşması, həm də Rusiyanın bizə daha çox meyillənməsi müşahidə olunur. Biz belə məqamlardan istifadə eləməliyik. Baxın, Fransanın tutduğu mövqe açıq ermənipərəstdir. ABŞ-ın mövqeyi hələlik o qədər də  aydın deyil, amma verdiyi Deyton təklifi dəhşətdir. Təəssüf edirəm ki, xalqımız bu məsələyə o qədər də reaksiya vermədi. Yəni Bosnya-Herseqovinanın konfederasiyaya çevrilməsini təmin eləmiş bir sazişi bizə təklif edirdilər. Bizim Deytonla, Bosniya-Hersoqovina ilə nə əlaqəmiz var. Mən bir vaxtlar Kosova təhlükəsindən danışanda deyirdilər ki, Kosova ayrı, biz ayrı. İndi Kosova qalıb kənarda, bizə deyirlər ki, Bosnya-Hersoqovina modlini götürün. Bu, 1998-ci ildə bizə təklif olunan ümumdövlət prinsipinin bərpası modelidir. Mən istərdim ki, Azərbaycan xalqı bütün bunların hamısını bilsin. Münasibət bildirəndə də bütün bunların hamısını nəzərə alsın. Separatizm ocaqları o vaxt təhlükəlidir ki, onların arxasında iri dövlətlər durur. Məsələn, Osetiyada, Abxaziyada separatizmin arxasında Rusiya, qarşısında isə ABŞ və Qərb durdu. Kosovada separatizmin arxasında Amerika, Qərb durdu, qarşısında isə Rusiya dayandı. Qabarağda isə bunların hamısı erməni separatizminin arxasında durub. Bu gün reallıqları nəzərə alaraq Rusiya müəyyən mənada kənara çəkilib. Ancaq ABŞ-dan gələn Deyton sazişi ilə bağlı təklif və yaxud Fransanın mövqeyi göstərir ki, bu güclər Dağlıq Qarabağda yaşayan ermənilərin ən yüksək statusa nail olmasına çalışırlar.

- 907-ci düzəlişin ləğvi ilə bağlı ABŞ Konqresində qəbul olunan qərarın hələ də qüvvədə qalması kimin maraqlarına uyğundur. Hansı ki, həmin düzəlişin ləğvi torpaqlarımızı işğal edən Ermənistanın guya blokadaya alınmasına görə tətbiq edilmişdi. 907 niyə ləğv olunmur?

- İşğala məruz qoyulduğumuz halda 1992-ci ildə bizə qarşı belə bir haqsız bir sanksiya tətbiq edilib. Təəssüf ki, bu məsələyə vaxtında reaksiya verə bilmədik. Uzun illərdir biz bu sanksiyanı dəyişə bilmirik. Ancaq nə qədər ədalətsizliklər olduğunu görürük. Biz bütün bunları nəzərə almalıyıq. Biz bu gün bütün qəzəbimizi haqlı olaraq Rusiyaya qarşı yönəldirik. Amma bir şeyi nəzərə almırıq ki, Qərbin mövqeyi daha dəhşətlidir. Biz çox ciddi düşmənlə üz-üzə olduğumuzu nəzərə almalıyıq.

- Azərbaycan əraziləri hərbi yolla işğaldan azad olunandan sonra üçtərəfli bəyannaməyə əsasən Rusiya sülhməramlılarından müəyyən gözləntilər var idi. Sizcə Rusiya sülhməramlıları öz missiyasını nə dərəcədə düzgün yerinə yetirir?

- Cənab Prezident bu məsələyə xüsusi münasibət bildirdi. Dedi ki, xırda insidentlər var, amma bəyannamədə göstərilən şərtlər yerinə yetirilir. Bu prosesdə ən çox qəbul eləmədiyimiz məsələ 4-cü bəndin yerinə yetirilməməsidir. Yəni erməni silahlı qüvvələri tamamilə ərazidən çıxarılmalıdır. Rusiya sülhməramlıları bu məsələni həll eləmiyiblər. Bilirsiz ki, Ağdamda qurulan monitorinq mərkəzində bizim 60 nəfər türk qardaşımız var. Bəyanatın maddələrinin yerinə yetirilməsinə nəzarət Monitorinq Mərkəzinin üzərindədir. Hesab edirəm ki, bizim türk qardaşlarımız orda qəti mövqe tutub, o erməni silahlılarının çıxardılması məsələsini  qoymalıdırlar. Çünki onlar bizim dilimizdir və orda iradəmizi ifadə edirlər. Biz də bunu tələb eləməliyik, Qarabağda bir dənə də silahlı erməni qalmamalıdır. Belə məlumatlar yayılır ki, bu gün Ermənistandan Qarabağa bəzi terrorçu qruplar gətirilir. Mən inanmıram ki, rus sülhməramlıları buna yol verməklə o qədər ağılsız hərəkət eləsinlər. Belə davranış sülhməramlıların ordakı varlığını sual altına qoyur. Belə hallar bizə o əsası verir deyək ki, sizə ehtiyacımız yoxdur, ərazini tərk edin. Əsas məsələ odur ki, biz qərbin mövqeyini tam biləndən sonra Rusiya sülhməramlılarının çıxarılması məsələsini qoya bilərik. Amma hələ qəti mövqe yoxdur, hələ ABŞ rəhbərliyi səviyyəsində verilən bəyanatlar yoxdur.

- Avropa parlamentariləri, Qərb siyasətçiləri yenə də ermənipərəst mövqedən çıxış edir və 60-dan çox diversantı hərbi əsir kimi təqdim edərək geri qaytarılmsı tələbi ilə çıxış edirlər. Bu, nəyin göstəricisidir?

- Siz təsəvvür edin ki, hərbi əməliyyatlar bitib, erməni diversiya qrupu mühasirəyə alınaraq tutulub və buna hərbi əsir deyirlər. Bunların ədaləti, bizə münasibəti budur, ümumiyyətlə beynəlxalq münasibətə yanaşma budur. Özlərinin maraqlarına nə xidmət edirsə, onu da qabardırlar. Azərbaycan terrorçular, diversantlarla bağlı qəti mövqe tutmalıdır. Biz yenə də güzəşt edib, əvvəlki kimi əsirləri təhvil versək, bunlar yenə də  üstümüzə növbəti dəstələr göndərərlər. Erməni həyasızlığını biz bilirik.  Ancaq Qərbin tutduğu bu mövqe bizim üçün yeni deyil. Onlarda, ümumiyyətlə ədalət deyilən şey yoxdur.

- Abutalib müəllim, fikirlər var ki, ATƏT-in Minsk qrupu dövlətlərindən Azərbaycana qarşı baş verən təsir və təzyiqlər Türkiyə-Azərbaycan Alyansının qurulmasına qarşı yönəlib. Bu barədə nə düşünürsüz?

- Üçtərəfli bəyanat imzalanandan sonra oradakı bəyanatların heç birinə münasibət bildirilmədi. Ancaq ABŞ da, Fransa da rəsmi bəyanat yayaraq qəti şəkildə bildirdilər ki, Türkiyənin bu məsələdə iştirakı onları narazı salır. Türkiyəni qəbul eləmirlər. Təbiidir ki, Türkiyənin regiona girməsi, bu qədər çəkiyə malik olması, Azərbaycan-Türkiyə əlaqələrinin bir az da möhkəmlənməsi, eləcə də Türkiyə-Rusiya yaxınlaşması da onları çox narahat edir. Qərbin marağı odur ki, Azərbaycanda güclü, sabit ölkənin yaranmasına imkan verməsin. Çalışırlar ki, regionda mümkün qədər münaqişə ocağı qalsın ki, hər dəfə Azərbaycana təsir eləmək imkanları olsun. Ona görə də əvvəl istəyirdilər ki, Dağlıq Qarabağın müstəqilliyi təmin olunsun. Deyirdilər ki, referendum keçirilsin və orda yaşayan ermənilər öz iradələrini təyin eləsinlər. İndi də bəhanələr axtarırlar.  Artıq Azərbaycanın ərazi bütövlüyünə qarşı gələ bilməyəcəklərini anlayırlar. Cənab Prezident də müsahibələrində dedi ki, reallıqlarla hesablaşın. Ona görə Deyton modelini işə salırlar ki, bəlkə bizə təklif  etdikləri variantı qaytara bilsinlər. Dediyim odur ki, bu cəhdlər dayanmayıb. Lakin bu prosesdə Azərbaycan Prezidenti qəti mövqeyini bildirib. Onun bu mövqeyi göstərir ki, məsələlər bizim düşündüyümüz qədər də çətin deyil. Prezident bu sahədə ən məlumatlı insandır.  Dəfələrlə bəyan edib ki, status yoxdur, olmayacaq. ABŞ, Fransa bu status məsələsindən danışıb, Rusiya bu məsələnin bir neçə ildən sonra müzakirə olunmasını mümkün saysa da, cənab Prezident deyibsə ki, status yoxdur, demək  statusdan söz gedə bilməz və tədricən Azərbaycanın suverenliyinə addım-addım nail olunacaq. Ən əsası da  Rusiya sülhməramlıları 5 ildən artıq Azərbaycanda qalmamalıdırlar. Əgər mümkün olsa, bu proseesdə Qərbin dəstəyinə çox böyük ehtiyac var.

- Abutalıb müəllim, ermənilərin Qarabağa köçürülməsində iştirak edən Rusiya Azərbaycan əhalisinin öz yurduna köçürülməsi barədə düşünmür. Üstəlik ermənilərin Azərbaycanda yerləşməsi üçün bütün dəstəyini verir. Bu proses sanki 1747-1827-c il tarixlərində  Rusiyanın Qarbağda həyata keçirdiyi işğal və erməni köçürülmə siyasətinin təkrarlandığını xatırladır. Bu proses Azərbaycan üçün nə qədər təhlükəlidir?

- Bu gün dünya miqyasında Azərbaycanın mövqeyi dəyişib.  Azərbaycan kifayət qədər möhkəmdir, onun çox dəyərli müttəfiqləri var. Azərbaycanın Prezidenti dünyanın çox böyük təşkilatlarının tədbirlərinə sədrlik edir. Rusların tez-tələsik 50 min ermənini Qarabağa köçürməsi təbii ki, bizi narahat elədi. Amma, Azərbaycan güclü dövlət olduğuna görə bunun bizim üçün müsbət tərəfləri də var. Ermənilərin imkanı olsaydı, bu köçürülməni bir müddət ləngidib, səs-küy yaratmaqdan ötrü istifadə edərdilər. Bütün dünyanı Azərbaycana qarşı qaldırardılar ki, onlara qarşı etnik təmizləmə olub. Amma artıq gəlib oturublar orda, başqa bəhanələri yoxdur. Biz də deyirik ki, ağlınızı başınıza yığın, yaşıyın ki, sizin üçün də bir şərait yaradaq. Ancaq təbiidir ki, biz eyni zamanda narahatıq.

- Qarabağa köçürülən ermənilərə Ermənistan pasportu verilir. Bu barədə nə deyərdiz?

- Bu, aqoniya vəziyyətində olan Ermənistanın təxribatçı addımlarıdır. Gah rus dilini dövlət dili elan edirlər, gah separatçı rejimin 33-cü ilini qeyd edirlər. Bunların heç bir mənası yoxdur. Ordakı ermənilər gücünü tirmiş adamlardır. Nəinki Qarabağdakı ermənilər, Ermənistanın özü də gücünü itirmiş vəziyyətdədir. Ermənistan elə rəzil vəziyyətə düşüb ki, ondan çıxmaq şansın yoxdur. Heç kəs Ermənistnın problemini həll eləmək üçün özünə əziyyət vermək istəmir. Müəyyən qədər dəstək verirlər, ancaq o buna kifayət eləmir. Bunlara müharibə dövründə Rusiyanın verdiyi silah, texniki dəstək də kifayət eləmədi. Özləri də gördülər ki, qüvvələr nisbəti nə qədər fərqlidir, Azərbaycan bu müharbəyə nə dərəcədə hazırlaşb, nə qədər müasir silahlarla silahlanıb.  Mən hesab edirəm ki, biz bu təxribatçı addımları bu qədər şişirtməməliyik. Bunların məqsədləri Azərbaycan cəmiyyətini narahat eləməkdir. Lakin bunlar haqqında tədbirlər görülməlidir, vaxtında qarşısı alınmalıdır.

- Necə narahat olmayaq ki, hələ də  insanlarımız ermənilərin ərazilərimizdə basdırdığı minalara düşərək həlak olurlar.  Minalanmış ərazilərimizin xəritələri niyə verilmir və nəyə görə Azərbaycana qarşı qətnamələr çıxarmağı sevən güclər buna bir reaksiya vermir. Niyə sülhməramlılar bunu tələb etmir?

- Erməni xisləti budur, erməni mənəviyyatsızlığı budur. Nə ləyaqətlə  müharibə etməyi bacarır, nə də ləyaqətlə sülh şəraitində yaşaya bilir.  Xəritələr verilməlidir və çox güman ki, bunu ruslar da tələb edirlər.  Yəqin ki, bəhanə edirlər ki, yoxdur.

Azərbaycanlıların niyə öz yerlərinə qaytarılmaması məsələsi tez-tez deyilir. Ermənilər qeyri-insani şəraitdə yaşamağa adət ediblər. Xalqımız bu 28-30 ildə çəkdiyini çəkib. O yerlər tam təhlükəsiz olana qədər bizim həmvətənlərimiz ora qayıtmamalıdır. Respublika üzrə ən yaxşı həyat şəraiti azad olunmuş ərazilərdə olmalıdır. Bu o regiondan olan insanlarımızın vətəndaşlarımızın haqqıdır. İş yerləri açılmalı, əmək haqqı, şərait yaxşı olmalıdır. Elə edilməlidir ki, respublikanın başqa regionlarından da ora axın olsun. Reallıq budur ki, minalanmış ərazilərin xəritələri verilmir, insanlarımız isə qayıtmalıdır. Bilirik ki, hazırda minaların təmizlənməsinə müəyyən xarici dövlətlərin şirkətləri cəlb olunub. Ancaq bu, uzun sürən prosesdir. Cənab prezident də dedi ki, əhalini ilin sonuna qədər köçürə bilərik. İnşaallah bu proseslər başlayandan sonra hamı yavaş-yavaş öz evinə qayıdacaq. Bilirik ki, hamı öz yurdu üçün darıxır. Hətta biz özümüz də məsələ qaldırmşdıq ki, azad olunmuş ərazilərə gedək, birgə muşahidələr aparaq. İnşallah bizə də imkan yaradılar.

- Bütün sahələr üzrə görüləcək işlər də çoxdur, nöqsanlar da çoxdur. Bir partiya sədri kimi necə hesab edirsiz, Qarabağda baş verən bu hadisələrdən stimul alaraq ölkə daxilində təxribatlar yaratmağa çalışanlar varmı və sifarişləri hardan alırlar?

- Çox təəssüf ki, bir qrup insan sifarişlərlə hərəkət edib ölkədə narazılıq yaratmağa çalışdı. Siz müharibələr ərəfəsində Milli Şuranın çıxışlarına diqqət yetirin. Milli Şura Türkiyə Hərbi bazasının Azərbaycanda yerləşdirilməsinə etiraz elədi. Bəyanatlar verdilər ki, danışıqlar Avropa Birliyi çərçivəsinə keçirilməlidir. İstiyirlər ki, ATƏT-in Minsk qrupu 30 il başımızı necə qatdısa, bir 30 il də Avropa başımızı qatsın. Ən təhlükəlisi də o idi ki, bəyanat verərək müharibənin əleyhinə olduqlarını dedilər. Lakin bilirik ki, hərbi əməliyyat olmadan biz vəziyyəti qətiyyən dəyişdirə bilməzdik. Heç bir şansımız da yox idi. Yəni bu üç bəyanat, cəmiyyətin də diqqətindən kənarda qaldı. Bu üç məsələ, xüsusilə Milli Şura Azərbaycanda ən xırda bəhanələrdən istifadə edib sabitliyi pozmağa çalışdılar. Mən bunu konkret olaraq onların bəyanatlarına əsasən deyirəm.

Bir də ikinci qrup insanlar da var - populistlər. Açıq söyləyək, adi insanın bu məsələləri araşdırıb öyrənməyə imkanları yoxdur. Yəni hadisələri təhlil eləsin, başqa ölkələrin başına gələnləri görsün müqayisə eləsin və sair. Bu məqamdan istifadə edənlər çalışırlar ki, bu insanlar da onların dediyini təkrar etsinlər. Görürsən ki, partiya sədrləri çıxış edirlər, sonra da elan eliyirlər ki, mənim çıxışıma filan qədər baxış olub. Başa düşmürlər ki, həmin insanların yedəyində getməməlidilər. Başa düşmür ki, o da bu dövlətin yükünü çəkməlidir. Başa düşə bilmirlər ki, 1992-ci ildə necə vədlər verib  hakimiyyətə gəldilərsə, onun altında əzildilərsə, bu yenə də təkrar oluna bilər. Bax bu populistlər də çox təhlükəlidir.

Bir məqam da var: partiyalar qəti mövqe ortaya qoymaqdan çəkinirlər. Mən bəyanat verdim ki, indiki zamanda sülhməramlıların gəlməsi daha məqbuldir, məni elədilər 5-ci kolon. Halbu ki mənim bütün fəaliyyətim Rusiya əleyhinə olub. Müsahibədən də hiss olundu ki, Rusiyanı işğalçı adlandıran, “Rusiyanın nə dostu var, nə də düşməni var” deyən insan Rusiyanın dostu ola bilməz.

Bizdə söyüş söymək bir bəladır. Təəssüf ki, bir çoxları bunu yaxşı bacarır. Partiyalar, siyasilər məsuliyyətli olmalıdır. Çünki dövlətin yükü həm də onların çiynindədir. /"həftə içi"/

Tahirə Qafarlı
Versus.Az