Pənahəli xan Cavanşirin başdaşı bərpadan sonra İLK DƏFƏ

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin 2022-ci ilin “Şuşa İli” elan edilməsi haqqında Sərəncamına uyğun olaraq, Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyində keçirilmiş bu dəfəki tədbir Qarabağ xanlığının yaradıcısı, Şuşa şəhərinin banisi Pənahəli xan Cavanşirə (1693-1763) həsr olundu. Pənahəli xan Cavanşirin başdaşı bərpadan sonra geniş ictimaiyyətə təqdim edildi.

Versus.Az xəbər verir ki, tədbirdə Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyinin Baş direktoru, akademik Nailə Vəlixanlı, AMEA-nın vitse-prezidentləri - akademik İsa Həbibbəyli, akademik Gövhər Baxşəliyeva, muzeyin icraçı direktoru, t.ü.f.d., dosent Fərhad Cabbarov, AMEA Rəyasət Heyəti aparatının məsul əməkdaşları, KİV, ictimaiyyət və mədəniyyət nümayəndələri, muzey əməkdaşları iştirak ediblər.

Tədbiri giriş sözü ilə akademik Nailə Vəlixanlı açaraq, tədbirin əhəmiyyəti barədə ətraflı məlumat verdi. Akademik qeyd etdi ki, son illər Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyində Qarabağ, o cümlədən Şuşa şəhərinin tarixi və mədəniyyəti ilə bağlı zəngin kolleksiyanın toplanması, tədqiqi və təbliği sistemli şəkil almışdır.

N.Vəlixanlı həmçinin zalda Qarabağ və Şuşa tarixi ilə bağlı bir sıra digər unikal eksponatların da nümayiş olunduğunu vurğuladı. Bildirdi ki, bu gün ilk dəfə üzərində Qarabağda zərb edilməsi barədə yazı olan XIV əsrin gümüş pulu, Qarabağ xanlığının “panabadi” pulları, Şuşa qala qapılarının iki gümüş açarı, İbrahimxəlil xanın (1763 -1806) hakimiyyət rəmzi olan şeşpəri, nadir sənəd, foto və rəsmlər, musiqi alətləri, şair Molla Pənah Vaqifin məqbərəsi inşa edilən zaman tikinti yerində aşkarlanan gil qab və başqa dəyərli eksponatlar da nümayiş olunur.

AMEA-nın vitse-prezidenti, akademik İsa Həbibbəyli qeyd etdi ki, bu sərgi ictimai, siyasi və tarixi baxımdan mühüm əhəmiyyət kəsb edir.

İ.Həbibbəyli muzeydə Qarabağ xanı Pənahəli xan Cavanşirin başdaşının bərpadan sonra ilk dəfə geniş ictimaiyyətə təqdim olunmasının təqdirəlayiq, tarixi bir hadisə olduğunu xüsusilə vurğuladı. Akademik çıxışında Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyində keçirilən sərgilərin, tədbirlərin mühüm əhəmiyyətə malik olduğunu və muzeydə qorunub saxlanılan qiymətli eksponatların, maddi-mədəniyyət abidələrimizin ziyarətçilərdə tariximizin və mədəniyyətimizin bu günədək keçdiyi inkişaf yolu barədə ətraflı təsəvvür formalaşdırmasına imkan verdiyini də bildirdi.

AMEA-nın vitse-prezidenti, akademik Gövhər Baxşəliyeva isə nümayiş olunan Qarabağ və Şuşa tarixi ilə bağlı eksponatların həmin dövrün araşdırılması, tədqiqi və təbliği baxımından tədqiqatçılar üçün əhəmiyyətli mənbə olacağını tədbir iştirakçılarının diqqətinə çatdırdı. Məlumdur ki, Pənahəli xan Ağdamın İmarət qəbiristanlığında dəfn edilmiş, qəbri üzərində türbə inşa olunmuşdur. Pənahəli xanın türbəsi haqqında ilk elmi məlumatlar 1940-cı illərdə verilsə də, yalnız 1970-ci illərdə onların əsaslı şəkildə tədqiqi həyata keçirilmişdir. Türbədə xanın qəbri üzərində olan başdaşı 1974-cü ildə Bakıya gətirilmiş, Azərbaycan Tarixi Muzeyinə təhvil verilmişdir.

Uzun müddət ərzində müvafiq şərait olmadan saxlanılan başdaşının zahiri görünüşü qeyri-qənaətbəxş idi. Nəticədə kolleksiyaya daxil olan eksponatların tarixçələrinin öyrənilməsi, onların tədqiq edilməsi, təmir və bərpa olunması, təmizlənməsi çox vaxt və səy tələb etmişdir.

Muzeyin Elmi ekspozisiya və sərgilərin təşkili şöbəsinin müdiri, sərginin kuratoru, t.ü.f.d,, dosent Səbuhi Əhmədov qeyd edib ki, muzeyin Bərpa laboratoriyasında başdaşı üzərindəki yazı və naxışlar orijinal hallarına xələl yetirmədən müasir vasitə və üsullar istifadə edilərək təmizlənmiş, zədəli yerləri bərpa edilmişdir. Başdaşının nümayişi üçün muzeyin daimi ekspozisiyasının 1-ci mərtəbəsində zal ayrılmış, burada İmarət qəbiristanlığındakı türbənin maketi hazırlanmış və başdaşı qurulmuşdur.

Həmçinin zalda başdaşının yazısının oxunması, türbənin tarixi ilə bağlı məlumatlar olan informasiya panelləri, rəssam Əjdər Qafarovun “Pənahəli xan Cavanşir” adlı rəsm əsəri yerləşdirilmişdir.

Nəzərinizə çatdıraq ki, Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyində Şuşa şəhərinə həsr olunmuş xüsusi sərgi və sərginin kataloqu hazırlanmaqdadır (sərginin açılışı və kataloqun təqdimatı cari ilin noyabr ayına planlaşdırılır).

Ayəndə Dadaşova
Versus.Az